U Tuyến Giáp Lành Tính: Hiểu Biết, Điều trị và Phòng Ngừa đầy đủ nhất 2025

U tuyến giáp lành tính là một trong những bệnh lý nội tiết phổ biến hiện nay, đặc biệt ở phụ nữ trung niên. Dù không mang tính chất ác tính như ung thư tuyến giáp, nhưng u tuyến giáp lành tính vẫn có thể gây ra nhiều phiền toái cho người bệnh như khó nuốt, cảm giác nghẹn ở cổ, thay đổi giọng nói hoặc mất thẩm mỹ nếu khối u phát triển lớn. Điều quan trọng là người bệnh cần được phát hiện và chẩn đoán chính xác để loại trừ nguy cơ ung thư và có hướng điều trị phù hợp.  Vậy u tuyến giáp lành tính là gì, có nguy hiểm không và nên điều trị theo hướng nào? Hãy cùng Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh  tìm hiểu trong bài viết sau.

U Tuyến Giáp Lành Tính Là Gì?

U tuyến giáp lành tính (benign thyroid nodules) là các khối cấu trúc bất thường khu trú trong mô tuyến giáp, không có đặc điểm ác tính về mặt mô bệnh học. Các khối này không có khả năng xâm lấn mô lân cận, không gây di căn và thường có tiến triển chậm, ổn định trong thời gian dài. Tuyến giáp – một tuyến nội tiết hình cánh bướm nằm phía trước khí quản – giữ vai trò quan trọng trong việc sản xuất hormone thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3), điều hòa chuyển hóa cơ bản, nhịp tim, nhiệt độ cơ thể và nhiều chức năng sinh lý khác.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA), u tuyến giáp lành tính chiếm khoảng 85–90% tổng số các khối nhân tuyến giáp được phát hiện qua siêu âm hoặc thăm khám. Các dạng u phổ biến gồm:

• U nang tuyến giáp: cấu trúc dạng túi chứa dịch, thường có nguồn gốc từ thoái hóa của nhân đặc; đa số là lành tính và không gây biến chứng.

• Nhân đặc lành tính: khối đặc hoặc hỗn hợp đặc-nang, thường có đường kính nhỏ và tiến triển chậm; không xâm lấn.

• Bướu cổ đa nhân: tuyến giáp xuất hiện nhiều nhân kích thước khác nhau, thường liên quan đến tình trạng thiếu iod mãn tính.

• U tuyến giáp thể nang (follicular adenoma): là một loại u lành phát sinh từ tế bào nang tuyến giáp, thường được phát hiện tình cờ khi siêu âm vùng cổ.

Dựa trên nghiên cứu khoa học, u tuyến giáp lành tính thường không đe dọa tính mạng, nhưng trong một số trường hợp, chúng có thể gây triệu chứng khó chịu hoặc cần theo dõi để loại trừ nguy cơ ác tính.

Nguyên Nhân Gây U Tuyến Giáp Lành Tính

Hiện nay, cơ chế hình thành u tuyến giáp lành tính vẫn chưa được xác định hoàn toàn rõ ràng. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu y học đã chỉ ra rằng sự phát triển của các khối u này có thể liên quan đến sự tương tác phức tạp giữa yếu tố di truyền, môi trường, nội tiết và tình trạng vi chất trong cơ thể. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

Rối loạn hấp thu và chuyển hóa iod

Iod là vi chất thiết yếu trong tổng hợp hormone tuyến giáp (T3, T4). Cả thiếu iod lẫn thừa iod đều có thể gây rối loạn hoạt động tuyến giáp, thúc đẩy hình thành nhân giáp hoặc bướu cổ đa nhân. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhu cầu iod hàng ngày của người trưởng thành là khoảng 150 mcg.

• Thiếu iod kéo dài làm gia tăng kích thích TSH (thyroid-stimulating hormone) từ tuyến yên, dẫn đến tăng sinh mô tuyến giáp, tạo điều kiện xuất hiện u lành.

• Ngược lại, dư iod cũng có thể gây tình trạng viêm tuyến giáp tự miễn hoặc kích hoạt các nốt tự chủ chức năng gây ra cường giáp.

Tăng sinh mô tuyến giáp

Một số trường hợp u tuyến giáp lành tính là hậu quả của tăng sinh tế bào tuyến giáp tại chỗ mà không có sự kiểm soát nội tiết hoặc miễn dịch hiệu quả. Quá trình này có thể dẫn tới hình thành các nhân đặc hoặc nang tuyến giáp, đa phần là lành tính. Các u thể nang (follicular adenoma) là ví dụ điển hình của hiện tượng tăng sinh đơn dòng lành tính.

Bệnh lý tuyến giáp mạn tính

Viêm tuyến giáp Hashimoto – một bệnh lý tự miễn mạn tính – có thể dẫn đến suy giáp kéo dài và hình thành các nhân giáp lành tính. Ngoài ra, các tình trạng viêm tuyến giáp mạn khác nếu không được kiểm soát tốt cũng có thể thúc đẩy hình thành bướu giáp đa nhân, làm thay đổi cấu trúc tuyến.

Yếu tố di truyền

Các nghiên cứu di truyền học cho thấy một số đột biến gen như RET, PAX8, TSHR có liên quan đến sự hình thành và phát triển các u tuyến giáp thể lành tính, đặc biệt trong các hội chứng gia đình. Theo Hiệp hội Nội tiết Lâm sàng Hoa Kỳ (AACE), bệnh nhân có người thân trong gia đình mắc bệnh lý tuyến giáp có nguy cơ cao hơn trong việc hình thành nhân giáp.

Tiếp xúc với bức xạ ion hóa

Phơi nhiễm với bức xạ ion hóa vùng đầu – cổ, đặc biệt ở độ tuổi nhỏ hoặc trong quá trình điều trị ung thư, được chứng minh là một yếu tố nguy cơ rõ rệt. Dữ liệu từ Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI) cho thấy nguy cơ hình thành khối u tuyến giáp (cả lành tính và ác tính) tăng đáng kể ở nhóm từng tiếp xúc với tia X liều cao hoặc xạ trị.

Rối loạn nội tiết – giới tính

Phụ nữ có tỷ lệ mắc u tuyến giáp cao hơn nam giới khoảng 3–4 lần, theo Tạp chí Nội tiết Lâm sàng và Chuyển hóa (Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism). Sự dao động nội tiết tố trong các giai đoạn như mang thai, tiền mãn kinh và mãn kinh có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp và sự hình thành nhân giáp.

Yếu tố sinh hoạt và môi trường

Bên cạnh các yếu tố di truyền, nội tiết và môi trường như đã đề cập, một số yếu tố liên quan đến lối sống và tâm lý cũng được ghi nhận là có ảnh hưởng đến hoạt động của tuyến giáp. Dù chưa được xác nhận là nguyên nhân trực tiếp, những yếu tố này có thể đóng vai trò hỗ trợ trong quá trình hình thành và tiến triển của các khối u tuyến giáp lành tính.

• Chế độ ăn nhiều goitrogen (bắp cải, cải xoăn, súp lơ sống…) có thể ức chế hấp thu iod nếu sử dụng kéo dài, làm tăng nguy cơ rối loạn tuyến giáp.

• Căng thẳng mãn tính, rối loạn giấc ngủ hoặc lối sống không điều độ cũng được cho là ảnh hưởng đến trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến giáp.

• Ô nhiễm môi trường, kim loại nặng và các hóa chất công nghiệp có thể tác động lên gen điều hòa chức năng tuyến giáp, theo nhiều nghiên cứu dịch tễ học gần đây.

Triệu Chứng Của U Tuyến Giáp Lành Tính

Phần lớn các trường hợp u tuyến giáp lành tính không biểu hiện triệu chứng rõ ràng, đặc biệt khi khối u có kích thước nhỏ và không gây rối loạn chức năng nội tiết. Tuy nhiên, khi nhân giáp phát triển về kích thước hoặc nằm ở vị trí gây chèn ép, người bệnh có thể xuất hiện các biểu hiện  sau:

Triệu chứng tại chỗ do khối u lớn

• Khối u vùng cổ: Là dấu hiệu thường gặp nhất. Người bệnh có thể tự phát hiện một bướu nhỏ ở trước cổ, di động khi nuốt. Khối u thường được phát hiện khi soi gương, nghiêng cổ hoặc trong lúc khám sức khỏe tổng quát.

• Khó nuốt hoặc cảm giác vướng cổ họng: Khi khối u chèn ép thực quản, người bệnh có thể cảm thấy như có vật cản khi nuốt nước bọt hoặc thức ăn, nhất là đồ rắn.

• Khó thở, tức ngực: Trong các trường hợp hiếm, nhân giáp lớn có thể gây chèn ép khí quản, đặc biệt khi nằm ngửa, vận động mạnh hoặc nói nhiều.

• Khàn tiếng hoặc thay đổi giọng nói: Xuất hiện khi khối u tác động đến dây thần kinh quặt ngược thanh quản. Biểu hiện này cần được lưu ý, đặc biệt nếu kéo dài >2 tuần không do nguyên nhân viêm họng, cảm cúm.

Triệu chứng do thay đổi chức năng tuyến giáp

Dù hầu hết các u tuyến giáp lành tính không gây rối loạn nội tiết, nhưng một số nhân tự chủ (toxic nodules) có thể tiết hormone giáp trạng vượt mức, gây hội chứng cường giáp nhẹ với các biểu hiện sau:

• Tim đập nhanh, cảm giác hồi hộp hoặc lo âu không rõ nguyên nhân.

• Sụt cân không chủ ý, ăn nhiều nhưng vẫn gầy.

• Đổ mồ hôi nhiều, sợ nóng, run tay nhẹ.

• Dễ kích thích, khó ngủ, mệt mỏi kéo dài.

 Đau hoặc cảm giác tức vùng cổ

Mặc dù hiếm gặp, một số u tuyến giáp lành tính có thể gây cảm giác căng tức nhẹ hoặc đau âm ỉ vùng cổ, đặc biệt khi viêm, xuất huyết trong u, hoặc u phát triển nhanh. Người bệnh có thể thấy khó chịu khi cúi đầu, nói chuyện nhiều hoặc vận động mạnh.

Nếu bạn thấy bất kỳ dấu hiệu nào kể trên – đặc biệt là khối u cổ phát triển nhanh, thay đổi giọng nói kéo dài, hoặc các biểu hiện nghi ngờ rối loạn hormone – cần thăm khám chuyên khoa nội tiết hoặc ung bướu để được đánh giá chính xác bằng siêu âm, xét nghiệm hormone và sinh thiết nếu cần.

 Các cách điều trị U Tuyến Giáp Lành Tính

Phương pháp điều trị phụ thuộc vào kích thước, triệu chứng và bản chất của khối u tuyến giáp lành tính . Trong nhiều trường hợp, u tuyến giáp lành tính không cần điều trị ngay mà chỉ cần theo dõi định kỳ. Các lựa chọn điều trị bao gồm:

Theo Dõi Định Kỳ

Nếu khối u nhỏ, không gây triệu chứng và được xác định là lành tính qua sinh thiết, bác sĩ có thể đề nghị theo dõi định kỳ bằng siêu âm và xét nghiệm máu mỗi 6-12 tháng. Theo ATA, khoảng 70% các khối u lành tính không phát triển đáng kể trong 5 năm.

Điều Trị Nội Khoa

• Uống thuốc: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định uống thuốc điều trị u tuyến giáp lành tính  nhằm ức chế sự phát triển của khối u tuyến giáp lành tính, đặc biệt ở người có nồng độ TSH tăng cao. Phương pháp này thường áp dụng với nhân giáp thể đặc nhỏ, chưa gây chèn ép.

• Bổ sung iod: Đối với bệnh nhân thiếu iod, bổ sung iod qua chế độ ăn hoặc thuốc có thể giúp giảm kích thước bướu cổ.

Phẫu Thuật

Nếu khối u lớn, gây chèn ép hoặc có nguy cơ chuyển thành ác tính, phẫu thuật (mổ mở hoặc nội soi) có thể được chỉ định.  Phương pháp này có thể loại bỏ được tối đa khôi u tuy nhiên rủi ro cao, có thể gặp một số biến chứng như liệt dây thanh âm, tổn thương các cơ quan vùng cổ hoặc thậm chí tắc các động mạch quan trọng như động, tĩnh mạch cảnh là các nhánh động mạch cấp máu cho não.

Đốt sóng cao tần RFA

Hiện nay đối với các tổn thương u tuyến giáp lành tính, đốt sóng cao tần là lựa chọn hàng đầu vì đây là phương pháp an toàn, không cần phẫu thuật hiện đại hạn chế được hầu hết các biến chứng của phẫu thuật. Có thể kể đến các ưu điểm như:

• An toàn: Dưới hướng dẫn của siêu âm, bác sĩ dùng kim đốt để phá huỷ chính xác từng milimet khối u bằng năng lượng nhiệt từ sóng cao tần. 
• Bảo vệ mô tuyến giáp khỏe mạnh.Không cần sử dụng thuốc bổ sung hormone như phương pháp mổ truyền thống.
• Thủ tục xâm lấn tối thiểu bệnh nhân hồi phục nhanh, được xuất viện trong ngày.
• Thực hiện dưới gây tê cục bộ, không gây đau đớn nhiều cũng như không bị các biến chứng của gây mê khi phẫu thuật.
• Không để lại sẹo xấu co kéo gây mất thẩm mỹ.
• Tỷ lệ biến chứng thấp, là phương pháp an toàn nhất hiện nay do được kiểm soát chặt chẽ dưới hướng dẫn siêu âm.

Cách phòng Ngừa U Tuyến Giáp Lành Tính

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn sự xuất hiện của u tuyến giáp, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa dựa trên bằng chứng khoa học có thể giảm thiểu nguy cơ phát triển bệnh và hỗ trợ duy trì sức khỏe tuyến giáp. Dưới đây là những chiến lược phòng ngừa được khuyến nghị bởi các chuyên gia nội tiết, được thiết kế để tối ưu hóa chức năng tuyến giáp và giảm thiểu các yếu tố nguy cơ liên quan.

Bổ Sung Iod Đầy Đủ

Thiếu iod kéo dài là một trong những nguyên nhân chính gây bướu cổ và u tuyến giáp lành tính, đặc biệt ở các khu vực thiếu iod như một số vùng núi tại Việt Nam. Theo hướng dẫn của WHO, người lớn cần tiêu thụ khoảng 150 mcg iod mỗi ngày, trong khi phụ nữ mang thai và cho con bú cần lượng cao hơn (200-250 mcg). Để đảm bảo cung cấp đủ iod, bạn nên:

• Sử dụng muối iod trong chế biến thực phẩm hàng ngày, nhưng cần lưu ý không sử dụng quá mức để tránh ảnh hưởng đến huyết áp.
• Tăng cường các thực phẩm giàu iod tự nhiên như hải sản (tôm, cá biển, sò), rong biển, trứng, và sản phẩm từ sữa. Những thực phẩm này không chỉ cung cấp iod mà còn chứa các dưỡng chất hỗ trợ sức khỏe tổng thể.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu cần bổ sung iod qua viên uống, đặc biệt ở những người sống tại khu vực thiếu iod hoặc có chế độ ăn hạn chế thực phẩm giàu iod.

phương pháp đốt U tuyến giáp bằng sóng cao tần RFA

Kiểm Tra Sức Khỏe Định Kỳ

Phát hiện sớm các bất thường ở tuyến giáp là yếu tố then chốt để kiểm soát u tuyến giáp lành tính và ngăn ngừa các biến chứng. Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA) khuyến nghị những người có nguy cơ cao, chẳng hạn như phụ nữ trên 35 tuổi, người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp, hoặc cư dân ở khu vực thiếu iod, nên thực hiện kiểm tra sức khỏe tuyến giáp định kỳ.Việc kiểm tra định kỳ không chỉ giúp phát hiện sớm u tuyến giáp mà còn hỗ trợ bác sĩ xây dựng kế hoạch theo dõi hoặc điều trị phù hợp, giảm thiểu nguy cơ khối u phát triển gây chèn ép.

Tránh Tiếp Xúc Với Bức Xạ

Tiếp xúc với bức xạ ion hóa, đặc biệt ở vùng đầu và cổ trong thời thơ ấu, là yếu tố nguy cơ được ghi nhận đối với các bệnh lý tuyến giáp, bao gồm u lành tính và ung thư tuyến giáp. Nghiên cứu từ Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI) cho thấy mối liên hệ rõ ràng giữa bức xạ và sự phát triển bất thường của tuyến giáp. Để giảm nguy cơ, bạn nên:

• Tránh các thủ thuật y tế sử dụng bức xạ (như chụp X-quang hoặc CT scan vùng cổ) nếu không thực sự cần thiết. Nếu bắt buộc, hãy yêu cầu bác sĩ sử dụng các biện pháp bảo vệ như tấm chắn tuyến giáp.

• Đối với trẻ em, cần đặc biệt cẩn trọng vì tuyến giáp của trẻ nhạy cảm hơn với bức xạ. Thảo luận với bác sĩ về các phương pháp thay thế như siêu âm hoặc MRI nếu phù hợp.

• Nếu từng điều trị xạ trị ở vùng đầu cổ, hãy thông báo với bác sĩ nội tiết để được theo dõi tuyến giáp chặt chẽ hơn.

Duy trì chế Độ Ăn Uống Lành Mạnh

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tuyến giáp và giảm nguy cơ phát triển u tuyến giáp lành tính. Một số lưu ý về dinh dưỡng bao gồm:

• Hạn chế thực phẩm chứa goitrogen: Các thực phẩm như bắp cải, súp lơ, cải xoăn, hoặc đậu nành có chứa goitrogen, có thể cản trở hấp thu iod nếu tiêu thụ quá mức, đặc biệt ở những người thiếu iod. Tuy nhiên, việc nấu chín có thể làm giảm tác động của goitrogen, nên bạn không cần kiêng hoàn toàn mà chỉ nên tiêu thụ ở mức vừa phải.

• Tăng cường thực phẩm giàu chất chống oxy hóa: Trái cây (như quả mọng, cam, táo) và rau xanh (rau bina, cải bó xôi) chứa nhiều vitamin C, E và selenium, giúp bảo vệ tế bào tuyến giáp khỏi tổn thương do stress oxy hóa. Selenium, có trong các loại hạt (hạt điều, hạt óc chó) và cá, cũng là vi chất quan trọng cho chức năng tuyến giáp.

• Uống đủ nước và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn: Thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều muối không iod và chất bảo quản, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tổng thể.

Quản Lý Căng Thẳng và Thực Hiện Lối Sống Lành Mạnh

Mặc dù chưa có bằng chứng trực tiếp liên kết căng thẳng với u tuyến giáp lành tính, căng thẳng mãn tính có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng gián tiếp đến chức năng tuyến giáp. Ngoài ra, một lối sống lành mạnh giúp tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe tổng thể. Các biện pháp cụ thể bao gồm:

• Thực hành kỹ thuật giảm căng thẳng: Các hoạt động như yoga, thiền định, hoặc hít thở sâu không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn cải thiện tuần hoàn máu, hỗ trợ sức khỏe tuyến giáp.

• Tập thể dục đều đặn: Các môn thể thao như đi bộ nhanh, bơi lội, hoặc yoga giúp tăng cường trao đổi chất và cải thiện hệ miễn dịch. WHO khuyến nghị người lớn nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải.

• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ chất lượng (7-8 giờ mỗi đêm) giúp cân bằng hormone và giảm nguy cơ rối loạn nội tiết.

  

Một số câu hỏi thường gặp

U tuyến giáp lành tính có nguy hiểm không ?

Phần lớn các u tuyến giáp lành tính không gây nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, nếu không theo dõi và kiểm soát đúng cách, chúng có thể phát triển về kích thước, gây chèn ép khí quản, thực quản hoặc biến đổi chức năng tuyến giáp. Một số ít trường hợp có biểu hiện giống u ác tính nên cần tầm soát kỹ bằng siêu âm và sinh thiết kim nhỏ.

U tuyến giáp lành tính có chuyển thành ác tính không ?

Theo thống kê từ Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA), tỷ lệ chuyển từ u tuyến giáp lành tính sang ác tính là rất hiếm, dưới 5%. Tuy nhiên, một số trường hợp ban đầu được chẩn đoán là lành tính nhưng sau theo dõi hoặc sinh thiết lặp lại cho kết quả khác, do đó vẫn cần theo dõi định kỳ để tránh bỏ sót.

U tuyến giáp lành tính sống được bao lâu ?

Người mắc u tuyến giáp lành tính nếu được chẩn đoán và theo dõi đúng chuyên khoa có thể sống hoàn toàn bình thường, tuổi thọ không bị ảnh hưởng. Với các phương pháp điều trị hiện đại như đốt sóng cao tần (RFA), người bệnh có thể loại bỏ khối u mà không cần phẫu thuật, hạn chế biến chứng, phục hồi nhanh chóng.

U tuyến giáp lành tính kiêng ăn gì ?

Bệnh nhân u tuyến giáp lành tính không cần kiêng cữ quá nghiêm ngặt, nhưng nên hạn chế thực phẩm chứa goitrogen (như bắp cải, súp lơ) nếu tiêu thụ quá nhiều, đặc biệt ở người thiếu iod. Tránh thực phẩm chế biến sẵn và bổ sung thực phẩm giàu iod, selenium. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để có chế độ ăn phù hợp.

U tuyến giáp lành tính là một bệnh lý phổ biến, thường không đe dọa tính mạng nhưng cần được theo dõi và quản lý đúng cách. Với sự tiến bộ của y học hiện đại, các phương pháp chẩn đoán như siêu âm, sinh thiết kim nhỏ và các kỹ thuật điều trị như đốt sóng cao tần đã giúp cải thiện đáng kể hiệu quả điều trị. Để phòng ngừa và quản lý u tuyến giáp lành tính , hãy duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung iod đầy đủ và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Trong mọi trường hợp, luôn tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị phù hợp.

Nếu bạn đang băn khoăn chưa biết nên thực hiện xét nghiệm di truyền hay khám sàng lọc ở đâu, hãy đến với Phòng khám của Bác sĩ Nguyễn Hữu Tỉnh để được tư vấn và hỗ trợ sớm nhất.

• TP. HCM: Bệnh viện Quân đội 175 – 786 Nguyễn Kiệm, Phường 3, Gò Vấp.
• Hà Nội: Bệnh viện Hồng Phát – 219 Lê Duẩn, Nguyễn Du, Hai Bà Trưng.

Thông tin liên hệ:

• Email: [email protected]
• Hotline/Zalo: 0976958582
• Website: https://nguyenductinh.com/

**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của  PK. Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.