U nhân tuyến giáp là một trong những bệnh lý nội tiết phổ biến, thường được phát hiện tình cờ qua siêu âm cổ định kỳ. Đa số các trường hợp là lành tính, nhưng không ít tình huống có thể tiềm ẩn nguy cơ ác tính, ảnh hưởng đến chức năng sống nếu không được theo dõi và điều trị đúng cách. Bài viết này được Bác sĩ Tỉnh xây dựng với mục tiêu cung cấp thông tin chính xác, có trách nhiệm và khách quan cho người đọc.
U Nhân Tuyến Giáp Là Gì?
U nhân tuyến giáp là tình trạng xuất hiện các khối u hoặc nốt bất thường trong tuyến giáp, một cơ quan nội tiết quan trọng nằm ở vùng cổ, phía trước khí quản. Tuyến giáp có vai trò sản xuất hormone thyroxin (T4) và triiodothyronine (T3), điều hòa quá trình trao đổi chất, thân nhiệt và nhịp tim của cơ thể. U nhân tuyến giáp có thể là lành tính (benign) hoặc ác tính (malignant), và việc xác định bản chất của u nhân là yếu tố quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
Theo thống kê từ Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA), khoảng 50% dân số trưởng thành có thể phát hiện u nhân tuyến giáp khi siêu âm, nhưng chỉ khoảng 5-15% trong số này là ung thư tuyến giáp. Điều này cho thấy phần lớn u nhân tuyến giáp là lành tính và có thể được theo dõi mà không cần can thiệp ngay lập tức. Tuy nhiên, việc chẩn đoán chính xác và theo dõi định kỳ là cần thiết để đảm bảo sức khỏe lâu dài.
Phân Loại U Nhân Tuyến Giáp
U nhân tuyến giáp được chia thành hai loại chính dựa trên tính chất sinh học:
-
U nhân lành tính:
-
U nang tuyến giáp: Là các túi chứa chất lỏng, thường không gây nguy hiểm và có thể tự biến mất trong một số trường hợp.
-
U tuyến giáp lành tính: Là các khối u phát triển từ tế bào tuyến giáp, không xâm lấn và ít có nguy cơ tiến triển thành ung thư.
-
Bướu giáp đa nhân lành tính: Là tình trạng tuyến giáp có nhiều nốt nhỏ, thường liên quan đến thiếu hụt iod hoặc các rối loạn nội tiết khác.
-
-
U nhân ác tính:
-
Ung thư tuyến giáp ( U tuyến giáp ác tính) : Bao gồm các loại như ung thư biểu mô thể nhú, ung thư biểu mô nang , ung thư thể tủy và ung thư thể không biệt hóa . Ung thư tuyến giáp thể nhú là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% các trường hợp ung thư tuyến giáp.
-
Theo nghiên cứu được công bố trên Vietnam Medical Journal (2025), tỷ lệ ung thư tuyến giáp ở Việt Nam đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở phụ nữ trẻ. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Nguyên Nhân Gây U Nhân Tuyến Giáp
Nguyên nhân chính xác của u nhân tuyến giáp vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các yếu tố sau đây được ghi nhận là có liên quan:
-
Thiếu hụt iod: Iod là vi chất cần thiết để tuyến giáp sản xuất hormone. Thiếu iod lâu dài có thể dẫn đến sự hình thành các nhân tuyến giáp. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thiếu iod vẫn là vấn đề sức khỏe cộng đồng ở một số khu vực tại Việt Nam, mặc dù chương trình bổ sung iod qua muối ăn đã đạt được nhiều tiến bộ.
-
Yếu tố di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp hoặc ung thư tuyến giáp có nguy cơ cao hơn. Các đột biến gen như RET hoặc BRAF được ghi nhận trong một số trường hợp ung thư tuyến giáp.
-
Tiếp xúc với tia xạ: Tiếp xúc với bức xạ ở vùng cổ, đặc biệt ở trẻ em hoặc thanh thiếu niên, làm tăng nguy cơ phát triển u nhân tuyến giáp. Ví dụ, những người từng điều trị xạ trị ở vùng đầu cổ có nguy cơ cao hơn.
-
Rối loạn nội tiết: Các bệnh lý như suy giáp, cường giáp hoặc bệnh tự miễn (viêm tuyến giáp Hashimoto) có thể góp phần hình thành u nhân.
-
Yếu tố giới tính và tuổi tác: Phụ nữ có nguy cơ mắc u nhân tuyến giáp cao gấp 3-4 lần so với nam giới, đặc biệt trong độ tuổi từ 20-50. Điều này có thể liên quan đến sự thay đổi hormone trong các giai đoạn như mang thai hoặc mãn kinh.
Triệu Chứng Của U Nhân Tuyến Giáp
Hầu hết các trường hợp u nhân tuyến giáp không gây triệu chứng rõ ràng, đặc biệt khi nhân còn nhỏ. Tuy nhiên, khi u nhân phát triển lớn hơn hoặc ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp, người bệnh có thể gặp các dấu hiệu sau:
-
Khối u ở cổ: Một khối u có thể nhìn thấy hoặc sờ thấy ở vùng cổ, thường không đau.
-
Khó nuốt hoặc khó thở: Khi u nhân chèn ép thực quản hoặc khí quản.
-
Thay đổi giọng nói: Do u nhân gây áp lực lên dây thanh quản.
-
Triệu chứng của rối loạn hormone tuyến giáp:
-
Cường giáp: Mệt mỏi, hồi hộp, run tay, giảm cân không rõ nguyên nhân, khó chịu với nhiệt độ cao.
-
Suy giáp: Mệt mỏi, tăng cân, da khô, rụng tóc, nhạy cảm với lạnh.
-
-
Sưng hạch bạch huyết ở cổ: Có thể là dấu hiệu của ung thư tuyến giáp lan rộng.
Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào kể trên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết để được đánh giá và chẩn đoán chính xác.
Chẩn Đoán U Nhân Tuyến Giáp
Chẩn đoán u nhân tuyến giáp đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp để xác định bản chất, kích thước và mức độ nguy hiểm của nhân. Các phương pháp chính bao gồm:
-
Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra vùng cổ để đánh giá kích thước, hình dạng và tính chất của khối u. Tuy nhiên, khám lâm sàng chỉ phát hiện được khoảng 5-10% các nhân tuyến giáp.
-
Siêu âm tuyến giáp: Là phương pháp hình ảnh học quan trọng nhất, giúp xác định kích thước, số lượng, vị trí và đặc điểm của nhân (rắn, nang, hỗn hợp). Siêu âm cũng giúp phát hiện các đặc điểm nghi ngờ ác tính như vi vôi hóa, bờ không đều hoặc tăng sinh mạch máu.
-
Xét nghiệm chức năng tuyến giáp: Bao gồm đo nồng độ hormone TSH, FT3, FT4 để đánh giá chức năng tuyến giáp. Các xét nghiệm này giúp xác định xem nhân có gây rối loạn hormone hay không.
-
Sinh thiết hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA): Là tiêu chuẩn vàng để xác định bản chất lành tính hay ác tính của nhân. Phương pháp này được thực hiện dưới hướng dẫn siêu âm, lấy mẫu tế bào từ nhân để phân tích dưới kính hiển vi.
-
Xét nghiệm máu bổ sung: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm kháng thể tuyến giáp (anti-TPO, anti-Tg) hoặc calcitonin để phát hiện các bệnh lý tự miễn hoặc ung thư tuyến giáp thể tủy.
Theo hướng dẫn của Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA) năm 2023, các nhân tuyến giáp có kích thước trên 1 cm và có đặc điểm nghi ngờ ác tính trên siêu âm nên được sinh thiết để đánh giá thêm.
Điều Trị U Nhân Tuyến Giáp
Phương pháp điều trị u nhân tuyến giáp phụ thuộc vào bản chất (lành tính hay ác tính), kích thước, triệu chứng và tình trạng sức khỏe tổng quát của bệnh nhân. Các lựa chọn điều trị bao gồm:
Theo Dõi Định Kỳ
U nhân tuyến giáp lành tính kích thước nhỏ thường không cần điều trị ngay. Phương pháp này phù hợp cho những nhân không gây triệu chứng. Siêu âm định kỳ mỗi 6-12 tháng giúp theo dõi sự phát triển của nhân. Nếu nhân không tăng kích thước, bệnh nhân có thể yên tâm tiếp tục theo dõi.
Theo dõi cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa nội tiết. Điều này đảm bảo phát hiện sớm bất kỳ thay đổi bất thường nào. Bệnh nhân nên tuân thủ lịch khám để đạt hiệu quả tốt nhất. Sự kiên trì trong theo dõi giúp giảm nguy cơ bỏ sót các dấu hiệu nguy hiểm.
Điều Trị Nội Khoa
Điều trị nội khoa được áp dụng cho u nhân tuyến giáp gây rối loạn hormone. Các trường hợp cường giáp hoặc suy giáp thường được điều trị bằng thuốc. Thuốc levothyroxine bổ sung hormone trong suy giáp, giúp cải thiện triệu chứng. Thuốc kháng giáp như methimazole hoặc propylthiouracil kiểm soát cường giáp hiệu quả.
Theo Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism (2024), điều trị nội khoa kiểm soát triệu chứng ở 80-90% bệnh nhân. Bệnh nhân cần xét nghiệm máu định kỳ để điều chỉnh liều thuốc. Bác sĩ sẽ theo dõi để đảm bảo hormone tuyến giáp ổn định. Tuân thủ điều trị giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.
Đốt Sóng Cao Tần (RFA)
Đốt sóng cao tần (RFA) là phương pháp hiện đại không xâm lấn. Sóng cao tần phá hủy mô nhân tuyến giáp, giảm kích thước nhân. Phương pháp này phù hợp với u nhân lành tính lớn, giúp tránh phẫu thuật. RFA đạt tỷ lệ thành công trên 85%.
RFA được thực hiện dưới gây tê cục bộ. Bệnh nhân thường hồi phục nhanh sau thủ thuật. Bác sĩ sẽ sử dụng siêu âm để hướng dẫn chính xác vị trí điều trị. Phương pháp này mang lại hiệu quả cao và ít biến chứng.
Phẫu Thuật
Phẫu thuật ( mổ u tuyến giáp )áp dụng cho u nhân ác tính hoặc u lành tính gây chèn ép. Cắt một phần tuyến giáp (lobectomy) loại bỏ một thùy tuyến giáp. Cắt toàn bộ tuyến giáp (thyroidectomy) thường dùng cho ung thư tuyến giáp. Phẫu thuật cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm.
Biến chứng như tổn thương dây thanh quản hoặc suy tuyến cận giáp hiếm gặp. Bệnh nhân cần được theo dõi sau phẫu thuật để đảm bảo hồi phục tốt. Điều trị bổ sung hormone tuyến giáp có thể cần thiết sau cắt toàn bộ tuyến giáp. Theo ATA, phẫu thuật mang lại tiên lượng tốt trong đa số trường hợp ung thư tuyến giáp.
Điều Trị Iod Phóng Xạ
Iod phóng xạ được sử dụng cho u nhân gây cường giáp hoặc ung thư tuyến giáp sau phẫu thuật. Bệnh nhân uống iod phóng xạ để phá hủy mô tuyến giáp bất thường. Phương pháp này hiệu quả trong việc loại bỏ mô còn sót lại. Theo Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA), iod phóng xạ thành công ở 90% trường hợp ung thư tuyến giáp thể nhú hoặc nang.
Điều trị cần được thực hiện trong môi trường kiểm soát bức xạ. Bệnh nhân cần tuân thủ hướng dẫn để đảm bảo an toàn. Sau điều trị, xét nghiệm máu định kỳ giúp đánh giá hiệu quả. Phương pháp này thường an toàn và ít gây tác dụng phụ lâu dài.
Đốt sóng cao tần bằng RFA là phương pháp hiện đại được sử dụng ngày càng phổ biến
Phòng Ngừa U Nhân Tuyến Giáp
Mặc dù không phải mọi trường hợp u nhân tuyến giáp đều có thể phòng ngừa, nhưng các biện pháp sau có thể giúp giảm nguy cơ:
-
Bổ sung iod đầy đủ: Sử dụng muối iod hoặc các thực phẩm giàu iod như hải sản, rong biển. Theo WHO, lượng iod khuyến nghị hàng ngày cho người trưởng thành là 150 mcg.
-
Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Siêu âm tuyến giáp mỗi 1-2 năm, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao (phụ nữ, tiền sử gia đình, tiếp xúc tia xạ).
-
Hạn chế tiếp xúc với bức xạ: Tránh tiếp xúc không cần thiết với tia X hoặc bức xạ ở vùng đầu cổ.
-
Duy trì lối sống lành mạnh: Chế độ ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn và kiểm soát căng thẳng có thể hỗ trợ sức khỏe tuyến giáp.
Các câu hỏi thường gặp
U nhân tuyến giáp có nguy hiểm không?
Đa số các trường hợp u nhân tuyến giáp là lành tính và không gây nguy hiểm nếu được theo dõi đúng cách. Tuy nhiên, khoảng 5–10% nhân tuyến giáp có nguy cơ tiến triển thành ung thư, đặc biệt ở những người có tiền sử tia xạ vùng cổ, nhân phát triển nhanh hoặc có hạch cổ bất thường. Do đó, việc thăm khám định kỳ, siêu âm và chọc hút tế bào là rất quan trọng để phân loại nguy cơ và có hướng xử trí phù hợp, tránh biến chứng nguy hiểm.
Nhân tuyến giáp kiêng ăn gì?
Người bị u nhân tuyến giáp nên hạn chế các thực phẩm ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp như: đậu nành (ức chế hấp thu hormon), rau họ cải sống (cải bắp, súp lơ, củ cải), thức ăn nhiều đường tinh luyện, và chất kích thích như rượu, cà phê. Ngoài ra, nên hạn chế muối i-ốt quá mức nếu đã bị cường giáp. Việc điều chỉnh chế độ ăn phù hợp có thể hỗ trợ kiểm soát tình trạng nhân tuyến giáp và cải thiện sức khỏe tổng thể.
Nhân tuyến giáp và u tuyến giáp khác nhau như thế nào?
Nhân tuyến giáp là khối mô bất thường xuất hiện trong tuyến giáp, có thể là một phần của u tuyến giáp, nhưng không phải tất cả đều là u. Trong khi đó, u tuyến giáp là thuật ngữ bao quát hơn, bao gồm cả nhân lành và ác tính, có thể đơn độc hoặc đa nhân. Như vậy, nhân tuyến giáp thường được dùng để mô tả hình ảnh học (trên siêu âm), còn u tuyến giáp liên quan đến bản chất mô học và bệnh lý cụ thể hơn.
Nhân tuyến giáp có tự tiêu không?
Một số u nhân tuyến giáp, đặc biệt là nhân dạng nang chứa dịch, có thể tự tiêu hoặc co nhỏ lại theo thời gian. Tuy nhiên, phần lớn các nhân rắn hoặc hỗn hợp thường không tự tiêu hoàn toàn mà cần theo dõi định kỳ. Một số trường hợp nhân nhỏ, ổn định có thể không cần điều trị mà chỉ theo dõi qua siêu âm định kỳ 6–12 tháng. Việc nhân có tự tiêu hay không còn phụ thuộc vào nguyên nhân, cơ địa và đáp ứng của cơ thể.
Nhân tuyến giáp to bao nhiêu thì phải mổ?
U nhân tuyến giáp thường được chỉ định phẫu thuật khi kích thước ≥ 4cm, đặc biệt nếu gây chèn ép, nuốt nghẹn, khó thở hoặc nghi ngờ ác tính qua kết quả chọc hút tế bào (FNA). Ngoài kích thước, các yếu tố như bản chất nhân (theo hệ Bethesda, TIRADS), sự phát triển nhanh, và sự hiện diện của hạch cổ cũng là yếu tố quan trọng trong quyết định mổ. Với các nhân lành tính, kích thước nhỏ, không triệu chứng, có thể theo dõi định kỳ mà chưa cần phẫu thuật ngay.
U nhân tuyến giáp là một bệnh lý phổ biến nhưng có thể được kiểm soát hiệu quả nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Việc hiểu rõ về triệu chứng, nguyên nhân và các phương pháp chẩn đoán, điều trị sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe. Nếu bạn nghi ngờ mình có u nhân tuyến giáp hoặc cần tư vấn thêm, hãy liên hệ với phòng khám của Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh để được thăm khám và điều trị bởi đội ngũ chuyên gia hàng đầu.
Sức khỏe tuyến giáp là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, và mọi quyết định liên quan đến dinh dưỡng đều cần dựa trên thông tin khoa học và tư vấn chuyên môn. Nếu bạn đang có dấu hiệu nghi ngờ hoặc muốn được tư vấn kỹ hơn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết hoặc đến Phòng khám Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh để được tư vấn chi tiết.
Thông tin liên hệ:
- Email: [email protected]
- Hotline/Zalo: 0966089175
- Website: https://nguyenductinh.com/
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của PK. Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp chẩn đoán và tư
