Bấm huyệt chữa u tuyến giáp: Liệu pháp bổ trợ hay niềm tin chưa đủ bằng chứng? cập nhật mới nhất 2025

Trong những năm gần đây, cùng với sự gia tăng số ca mắc các bệnh lý tuyến giáp, đặc biệt là u tuyến giáp, người bệnh ngày càng quan tâm hơn đến các phương pháp điều trị tự nhiên, an toàn và ít xâm lấn. Bên cạnh các hướng tiếp cận y học hiện đại như dùng hormone, phẫu thuật hay đốt u bằng sóng cao tần (RFA), một số liệu pháp cổ truyền như bấm huyệt chữa u tuyến giáp đang được nhiều người tìm hiểu và lựa chọn như một giải pháp hỗ trợ. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế và mức độ an toàn của phương pháp này vẫn còn là câu hỏi lớn. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên lý, đối tượng phù hợp và căn cứ khoa học xung quanh phương pháp bấm huyệt trong điều trị u tuyến giáp.

Giới thiệu về u tuyến giáp và vai trò của bấm huyệt

U tuyến giáp là một bệnh lý phổ biến, đặc trưng bởi sự xuất hiện các khối u bất thường trong tuyến giáp – một tuyến nội tiết quan trọng nằm ở vùng cổ, phía trước khí quản. Tuyến giáp đóng vai trò thiết yếu trong việc tiết các hormone như thyroxin (T4) và triiodothyronin (T3), giúp điều hòa chuyển hóa, nhịp tim, thân nhiệt và nhiều chức năng khác của cơ thể. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 5-10% dân số toàn cầu có u tuyến giáp, với phần lớn là u lành tính (khoảng 90%), nhưng một tỷ lệ nhỏ có nguy cơ tiến triển thành ung thư tuyến giáp ( u tuyến giáp ác tính) .

Trong y học cổ truyền, bấm huyệt chữa u tuyến giáp được xem là một phương pháp hỗ trợ nhằm cải thiện triệu chứng, điều hòa khí huyết và tăng cường sức khỏe tổng thể. Mặc dù không thay thế được các phương pháp điều trị chính thống như phẫu thuật hay liệu pháp hormone, bấm huyệt có thể mang lại lợi ích trong việc giảm triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống khi được thực hiện đúng cách. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về nguồn gốc, cơ sở lý luận, hiệu quả và những lưu ý quan trọng khi sử dụng bấm huyệt chữa u tuyến giáp, dựa trên bằng chứng khoa học và các hướng dẫn y tế mới nhất (2023).

Bấm huyệt chữa u tuyến giáp: Nguồn gốc và nguyên lý

Khái niệm bấm huyệt

Bấm huyệt (acupressure) là một kỹ thuật y học cổ truyền có nguồn gốc từ Đông Á, đặc biệt là Trung Quốc và Việt Nam, sử dụng lực tay tác động lên các huyệt vị trên kinh lạc để kích thích lưu thông khí huyết, điều hòa âm dương và cải thiện chức năng các cơ quan. Không giống châm cứu sử dụng kim, bấm huyệt chỉ dùng áp lực từ ngón tay, lòng bàn tay hoặc dụng cụ chuyên dụng để tác động lên các huyệt đạo. Kỹ thuật này dựa trên lý thuyết rằng cơ thể con người có các kinh mạch – những kênh năng lượng kết nối các cơ quan – và các huyệt đạo là điểm giao thoa quan trọng để điều chỉnh sự cân bằng năng lượng.

Bấm huyệt được ứng dụng rộng rãi trong y học cổ truyền để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý, từ đau mạn tính, stress, mất ngủ đến các rối loạn nội tiết như u tuyến giáp. Theo Châm cứu học (Đại học Y Hà Nội, 2021), bấm huyệt là một liệu pháp không xâm lấn, an toàn và dễ thực hiện khi được hướng dẫn bởi chuyên gia.

Cơ sở lý luận trong y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, tuyến giáp thuộc phạm vi hầu hạch (vùng cổ) và có mối liên hệ chặt chẽ với các tạng phủ như phế (phổi), thận, và tỳ. Theo lý luận y học cổ truyền, u tuyến giáp hình thành do các yếu tố sau:

• Đàm ẩm ngưng trệ: Sự tích tụ chất lỏng hoặc chất nhầy trong cơ thể, thường do chức năng tỳ yếu, dẫn đến hình thành khối u ở vùng cổ.

• Khí huyết bất túc: Lưu thông khí huyết không thông suốt, gây tắc nghẽn kinh mạch, dẫn đến sự xuất hiện của các khối u.

• Can khí uất kết: Stress, căng thẳng hoặc cảm xúc tiêu cực kéo dài làm rối loạn chức năng gan (can), gây ra sự mất cân bằng nội tiết và hình thành u.

Bấm huyệt nhằm đạt được các mục tiêu sau:

• Tán đàm, thông lạc: Giúp hóa giải đàm ẩm, khai thông kinh mạch và giảm cảm giác chèn ép ở vùng cổ.

• Điều hòa nội tiết: Kích thích các huyệt đạo liên quan đến tuyến giáp để cân bằng chức năng nội tiết.

• Tăng cường chính khí, hỗ trợ tiêu u: Tăng cường sức đề kháng và khả năng tự phục hồi của cơ thể, từ đó hỗ trợ giảm kích thước hoặc ngăn chặn sự phát triển của u.

Mặc dù y học cổ truyền cung cấp cơ sở lý luận chi tiết, hiệu quả của bấm huyệt cần được xem xét trong bối cảnh y học hiện đại để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả.

Một số huyệt vị thường được dùng trong bấm huyệt chữa u tuyến giáp

Bấm huyệt chữa u tuyến giáp tập trung vào các huyệt đạo có tác dụng điều hòa khí huyết, hóa đàm và hỗ trợ chức năng tuyến giáp. Dưới đây là một số huyệt vị phổ biến, được ghi nhận trong Châm cứu học (Đại học Y Hà Nội, 2021):

Cách thực hiện bấm huyệt:

• Sử dụng ngón tay cái hoặc ngón trỏ ấn nhẹ nhàng lên huyệt đạo với lực vừa phải.

• Giữ áp lực trong 1-2 phút, kết hợp với massage nhẹ nhàng theo chuyển động tròn.

• Thực hiện 2-3 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 10-15 phút.

• Cần được hướng dẫn bởi chuyên gia y học cổ truyền để đảm bảo đúng vị trí huyệt và tránh tổn thương mô mềm.

Bấm huyệt chữa u tuyến giáp có hiệu quả không?

Góc nhìn từ bằng chứng khoa học

Mặc dù bấm huyệt được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền, các nghiên cứu khoa học về hiệu quả của nó đối với u tuyến giáp còn hạn chế. Một số nghiên cứu nhỏ đã ghi nhận những lợi ích tiềm năng:

• Cải thiện triệu chứng đi kèm: Theo một nghiên cứu được công bố trên Journal of Traditional Chinese Medicine (2019), bấm huyệt có thể giúp giảm các triệu chứng như đau cổ, cảm giác vướng khi nuốt, mệt mỏi và mất ngủ ở bệnh nhân u tuyến giáp lành tính. Nghiên cứu này tiến hành trên 45 bệnh nhân và ghi nhận cải thiện chất lượng cuộc sống ở 70% trường hợp sau 4 tuần bấm huyệt.

• Giảm hormone TSH nhẹ: Một nghiên cứu tại Trung Quốc (2021) với 60 bệnh nhân bướu giáp lan tỏa cho thấy bấm huyệt kết hợp với điều trị nội khoa giúp giảm nhẹ nồng độ hormone kích thích tuyến giáp (TSH) ở một số bệnh nhân, đặc biệt là những người có rối loạn chức năng tuyến giáp nhẹ.

Tuy nhiên, các nghiên cứu này có những hạn chế đáng kể:

• Quy mô nhỏ: Số lượng bệnh nhân tham gia thường dưới 100, không đủ để đưa ra kết luận chung.

• Thiếu nhóm chứng: Nhiều nghiên cứu không so sánh với nhóm không sử dụng bấm huyệt, làm giảm tính thuyết phục của kết quả.

• Không đo lường trực tiếp kích thước u: Hiện chưa có nghiên cứu nào chứng minh bấm huyệt có thể làm giảm thể tích khối u tuyến giáp.

Khuyến cáo từ tổ chức y khoa

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bấm huyệt được công nhận là một liệu pháp bổ sung (complementary therapy) trong chăm sóc sức khỏe, đặc biệt trong việc giảm stress và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, WHO không khuyến nghị sử dụng bấm huyệt như một phương pháp điều trị chính cho các bệnh lý nghiêm trọng như u tuyến giáp ác tính.

Hiệp hội Tuyến giáp châu Âu (ETA) và Hiệp hội Nội tiết Hoa Kỳ (ATA) cũng không đưa ra bất kỳ hướng dẫn nào về việc sử dụng bấm huyệt trong quản lý u tuyến giáp. Theo khuyến cáo của ATA (2023), điều trị u tuyến giáp cần được cá thể hóa dựa trên nguy cơ và triệu chứng lâm sàng, ưu tiên các phương pháp như siêu âm, chọc hút tế bào (FNA), phẫu thuật hoặc liệu pháp sóng cao tần (RFA) đối với các trường hợp có nguy cơ cao.

Bấm huyệt có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng và chất lượng cuộc sống ở một số bệnh nhân, nhưng không thể thay thế các phương pháp điều trị chính thống. Bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết trước khi áp dụng bấm huyệt.

Những ai có thể áp dụng bấm huyệt hỗ trợ chữa u tuyến giáp?

Bấm huyệt không phù hợp với mọi trường hợp u tuyến giáp. Dựa trên đặc điểm lâm sàng và khuyến cáo y khoa, dưới đây là các đối tượng nên và không nên áp dụng bấm huyệt:

✅ Thích hợp cho:

• Người có u tuyến giáp lành tính nhỏ: Những bệnh nhân có u nhỏ (dưới 1 cm), không gây triệu chứng chèn ép và được xác định là lành tính qua siêu âm (TIRADS 1-3) hoặc chọc hút tế bào (FNA).

• Người suy nhược cơ thể, mất ngủ, lo âu: Bấm huyệt có thể giúp giảm stress, cải thiện giấc ngủ và tăng cường năng lượng ở những bệnh nhân bị ảnh hưởng bởi các triệu chứng tâm lý do bệnh lý tuyến giáp.

• Người muốn kết hợp Đông – Tây y: Những bệnh nhân đang theo dõi định kỳ hoặc điều trị nội khoa có thể sử dụng bấm huyệt như một liệu pháp bổ sung để cải thiện sức khỏe tổng thể.

❌ Không thích hợp cho:

• U tuyến giáp TIRADS 4–5, nghi ngờ ác tính: Các khối u có nguy cơ cao như u TIRADS 4–5cần được đánh giá và điều trị ngay bằng phẫu thuật hoặc RFA.

• Sau phẫu thuật hoặc RFA dưới 2 tháng: Vùng cổ còn nhạy cảm sau khi phẫu thuật hoặc RFA, bấm huyệt có thể gây đau hoặc tổn thương mô.

• Người có nốt giáp to gây chèn ép: Các khối u lớn gây khó thở, khó nuốt hoặc hoại tử cần được điều trị y khoa ngay lập tức.

Lưu ý khi bấm huyệt chữa u tuyến giáp

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bệnh nhân cần tuân thủ các lưu ý sau khi áp dụng bấm huyệt:

Chỉ thực hiện bởi người có chuyên môn

Bấm huyệt cần được thực hiện bởi bác sĩ y học cổ truyền hoặc chuyên viên có chứng chỉ hành nghề. Việc tự bấm huyệt hoặc làm theo hướng dẫn không rõ nguồn gốc có thể dẫn đến:

• Sai vị trí huyệt, gây đau hoặc tổn thương mô mềm.

• Tác động quá mạnh lên vùng cổ, làm tăng nguy cơ kích ứng hoặc chèn ép khối u.

Không thay thế điều trị nội khoa hay phẫu thuật

Để quản lý u tuyến giáp một cách hiệu quả, ngoài phương pháp Bấm huyệt chữa u tuyến giáp thì các phương pháp điều trị chính thống là cần thiết, tùy thuộc vào kích thước, tính chất khối u và triệu chứng lâm sàng. Bấm huyệt chỉ nên được xem là một liệu pháp hỗ trợ. Bệnh nhân cần:

• Chẩn đoán chính xác: Thực hiện siêu âm tuyến giáp, xét nghiệm máu (TSH, FT3, FT4) và chọc hút tế bào (FNA) để xác định tính chất khối u.

• Tuân thủ phác đồ điều trị: Tùy thuộc vào kích thước và đặc điểm khối u, bác sĩ có thể chỉ định một trong các phương pháp điều trị chính thống sau:

  • Theo dõi định kỳ: Đối với u lành tính nhỏ, không triệu chứng.

  • Điều trị nội khoa: Sử dụng hormone giáp như levothyroxine để điều chỉnh chức năng tuyến giáp.

  • Phá hủy nhân giáp bằng sóng cao tần (RFA): Phương pháp không xâm lấn để giảm kích thước u.

  • Phẫu thuật: Cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tuyến giáp trong trường hợp u lớn hoặc nghi ngờ ác tính.

Bấm huyệt có thể được tích hợp vào kế hoạch chăm sóc như một liệu pháp bổ sung, giúp cải thiện triệu chứng và chất lượng cuộc sống, nhưng không thay thế các phương pháp trên.

Không nên kỳ vọng quá mức

Bấm huyệt không thể làm u tuyến giáp biến mất hoàn toàn, đặc biệt với các khối u lớn hoặc ác tính. Bệnh nhân cần:

• Đánh giá định kỳ: Siêu âm tuyến giáp mỗi 3-6 tháng để theo dõi kích thước và tính chất khối u.

• Kết hợp lối sống lành mạnh: Một chế độ ăn giàu iod, selen, kẽm và vitamin D, cùng với việc tập thể dục đều đặn, có thể hỗ trợ sức khỏe tuyến giáp..

Bấm huyệt chữa u tuyến giáp là một phương pháp hỗ trợ tiềm năng, giúp cải thiện triệu chứng, giảm stress và tăng cường sức khỏe tổng thể ở những bệnh nhân có u tuyến giáp lành tính hoặc rối loạn chức năng nhẹ. Tuy nhiên, do thiếu bằng chứng khoa học mạnh mẽ, bấm huyệt không thể thay thế các phương pháp điều trị chính thống như phẫu thuật, RFA hoặc liệu pháp hormone. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bấm huyệt cần được thực hiện bởi chuyên gia có trình độ và kết hợp với chẩn đoán, điều trị y khoa hiện đại.

Sức khỏe tuyến giáp là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, và mọi quyết định liên quan đến dinh dưỡng đều cần dựa trên thông tin khoa học và tư vấn chuyên môn. Nếu bạn đang có dấu hiệu nghi ngờ hoặc muốn được tư vấn kỹ hơn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết hoặc đến Phòng khám Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh để được tư vấn chi tiết.

Địa chỉ: Số 925 Nguyễn Kiệm, Phường Hạnh Thông, TP. Hồ Chí Minh

Thông tin liên hệ:

• Email: [email protected]
• Hotline/Zalo: 0966089175
• Website: https://nguyenductinh.com/

**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của  PK. Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp chẩn đoán và tư vấn.