Cách Phòng và Chữa Bệnh U Tuyến Giáp: Hướng Dẫn Chi Tiết 2025

U tuyến giáp là một trong những bệnh lý nội tiết phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt ở nữ giới và người trên 40 tuổi. Tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế, tỷ lệ mắc u tuyến giáp chiếm khoảng 4–7% dân số, trong đó phần lớn là các thể lành tính. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện và xử lý đúng cách, u tuyến giáp có thể gây ra rối loạn nội tiết, khó nuốt, khàn tiếng, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống và thậm chí tiến triển ác tính. Vì vậy, việc hiểu rõ cách phòng và chữa bệnh u tuyến giáp có vai trò quan trọng trong kiểm soát bệnh và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

U tuyến giáp là gì?

U tuyến giáp là sự phát triển bất thường của các tế bào trong tuyến giáp, có thể là đơn nhân (một khối u) hoặc đa nhân (nhiều khối u). Theo Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA), khoảng 90-95% u tuyến giáp là lành tính, nhưng 5-10% có thể là ung thư tuyến giáp, đòi hỏi chẩn đoán và điều trị chuyên sâu. U tuyến giáp có thể gây ra các triệu chứng như sưng cổ, khó nuốt, khó thở, hoặc thay đổi nội tiết (cường giáp, suy giáp), nhưng nhiều trường hợp không có triệu chứng rõ ràng và chỉ được phát hiện qua thăm khám định kỳ.

Nguyên nhân gây u tuyến giáp

Nguyên nhân chính xác của u tuyến giáp vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các nghiên cứu khoa học chỉ ra một số yếu tố liên quan:

1. Rối loạn di truyền: Đột biến gen (như gen BRAF, RET/PTC) có thể làm tăng nguy cơ phát triển u tuyến giáp, đặc biệt là ung thư tuyến giáp thể nhú (papillary thyroid carcinoma) hoặc thể tủy (medullary thyroid carcinoma).

2. Thiếu hụt i-ốt: Chế độ ăn thiếu i-ốt có thể gây phì đại tuyến giáp, dẫn đến sự hình thành nhân giáp. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thiếu i-ốt vẫn là vấn đề sức khỏe cộng đồng ở một số khu vực trên thế giới.

3. Tiếp xúc với bức xạ: Phơi nhiễm bức xạ ở vùng đầu và cổ, đặc biệt trong thời thơ ấu, làm tăng nguy cơ phát triển u tuyến giáp. Điều này được ghi nhận trong các nghiên cứu sau thảm họa hạt nhân Chernobyl.

4. Rối loạn nội tiết: Các bệnh lý như viêm tuyến giáp Hashimoto hoặc bệnh Basedow có thể làm tăng khả năng hình thành nhân giáp.

5. Yếu tố giới tính và tuổi tác: Phụ nữ có nguy cơ mắc u tuyến giáp cao gấp 3 lần so với nam giới, đặc biệt ở độ tuổi từ 30-50, theo báo cáo của IDF

Các triệu chứng của u tuyến giáp

U tuyến giáp thường không gây triệu chứng ở giai đoạn sớm, nhưng khi khối u phát triển, người bệnh có thể nhận thấy:

• Khối u ở cổ: Một cục u hoặc sưng ở vùng cổ, có thể nhìn thấy hoặc sờ thấy.

• Khó nuốt hoặc khó thở: Do khối u chèn ép thực quản hoặc khí quản.

• Thay đổi giọng nói: Khàn tiếng hoặc mất tiếng do khối u ảnh hưởng đến dây thần kinh thanh quản.

• Triệu chứng nội tiết: Mệt mỏi, tăng hoặc giảm cân bất thường, nhịp tim nhanh, run tay, hoặc rụng tóc do rối loạn hormone tuyến giáp.

• Đau cổ hoặc họng: Hiếm gặp, nhưng có thể xảy ra ở một số trường hợp u ác tính.

Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào kể trên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết để được thăm khám và chẩn đoán sớm.

Cách phòng và chữa bệnh u tuyến giáp

Bổ sung đủ i-ốt trong chế độ ăn

I-ốt là yếu tố thiết yếu cho chức năng tuyến giáp, giúp ngăn ngừa hình thành nhân giáp. WHO khuyến nghị người trưởng thành cần 150-250 mcg i-ốt mỗi ngày, có trong hải sản (tôm, cá biển, rong biển), muối i-ốt, và sản phẩm từ sữa. Thiếu i-ốt có thể gây phì đại tuyến giáp, trong khi thừa i-ốt dẫn đến rối loạn chức năng. Vì vậy, cần sử dụng muối i-ốt hợp lý, không vượt quá 5g muối/ngày, và ưu tiên nguồn i-ốt tự nhiên để đảm bảo an toàn.

Để xây dựng chế độ ăn phù hợp, nên tham khảo ý kiến bác sĩ nội tiết hoặc chuyên gia dinh dưỡng, đặc biệt ở các vùng thiếu i-ốt như miền núi Việt Nam. Tránh tự ý dùng thực phẩm chức năng chứa i-ốt, vì liều lượng không kiểm soát có thể gây hại. Các nghiên cứu của WHO nhấn mạnh rằng bổ sung i-ốt đúng cách giúp giảm đáng kể nguy cơ u tuyến giáp và các bệnh lý liên quan.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Kiểm tra tuyến giáp định kỳ là cách hiệu quả để phát hiện sớm u tuyến giáp, đặc biệt ở phụ nữ trên 35 tuổi và nam giới trên 60 tuổi. Theo ATA, siêu âm tuyến giáp và xét nghiệm máu (TSH, FT4, FT3) nên được thực hiện 1-2 năm/lần để đánh giá chức năng và phát hiện bất thường. Sinh thiết nhân giáp (FNA) có thể được chỉ định nếu nhân giáp có dấu hiệu nghi ngờ. Phát hiện sớm giúp giảm nguy cơ biến chứng và tăng hiệu quả điều trị.

Thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín, đảm bảo kết quả chính xác và tư vấn chuyên sâu. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp hoặc triệu chứng bất thường nên ưu tiên kiểm tra sớm. Việc duy trì lịch khám định kỳ là bước quan trọng trong phòng ngừa u tuyến giáp.

Tránh tiếp xúc với bức xạ

Phơi nhiễm bức xạ ion hóa, đặc biệt ở trẻ em, làm tăng nguy cơ u tuyến giáp, như ghi nhận sau thảm họa Chernobyl. Hạn chế thực hiện các xét nghiệm hình ảnh như CT scan vùng cổ nếu không cần thiết, đặc biệt ở phụ nữ mang thai. Nếu bắt buộc, cần thảo luận với bác sĩ để sử dụng liều lượng bức xạ an toàn, giảm thiểu tác động lên tuyến giáp và các mô lân cận.

Bảo vệ bản thân khỏi bức xạ môi trường cũng rất quan trọng. Tránh tiếp xúc với nguồn phóng xạ trong công việc hoặc sinh hoạt, và sử dụng thiết bị bảo hộ khi làm việc trong môi trường có nguy cơ. Các hướng dẫn an toàn bức xạ từ WHO giúp giảm thiểu rủi ro, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao mắc u tuyến giáp.

Duy trì lối sống lành mạnh

Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa (vitamin C, E, selen) từ rau xanh, trái cây, và các loại hạt giúp bảo vệ tế bào tuyến giáp khỏi tổn thương. Duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 18.5-24.9 thông qua chế độ ăn cân bằng và tập thể dục 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần, giúp cải thiện chuyển hóa và sức khỏe tổng thể. Giảm stress bằng yoga, thiền, hoặc hít thở sâu cũng hỗ trợ cân bằng hệ nội tiết, giảm nguy cơ rối loạn tuyến giáp.

Tránh tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, giàu đường hoặc chất béo bão hòa, vì chúng làm tăng nguy cơ béo phì và rối loạn nội tiết. Theo IDF, lối sống lành mạnh không chỉ giúp phòng ngừa u tuyến giáp mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống. Kết hợp chế độ ăn uống và vận động hợp lý là cách bền vững để duy trì sức khỏe tuyến giáp.

Tránh các chất độc hại

Tiếp xúc với hóa chất như thuốc trừ sâu, phthalates, hoặc bisphenol A (BPA) trong nhựa có thể làm tăng nguy cơ rối loạn tuyến giáp. Sử dụng đồ dùng thân thiện với môi trường, rửa sạch thực phẩm trước khi chế biến, và tránh dùng hộp nhựa để đựng thức ăn nóng giúp giảm thiểu phơi nhiễm. Ưu tiên các sản phẩm hữu cơ và kiểm tra nguồn gốc thực phẩm để đảm bảo an toàn.

Người làm việc trong môi trường có hóa chất cần tuân thủ quy định an toàn lao động và sử dụng thiết bị bảo hộ, như găng tay và khẩu trang, để giảm rủi ro. Các nghiên cứu chỉ ra rằng hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại góp phần bảo vệ chức năng tuyến giáp và phòng ngừa u tuyến giáp hiệu quả.

Phương pháp chẩn đoán u tuyến giáp

Siêu âm tuyến giáp

Siêu âm tuyến giáp là phương pháp không xâm lấn, an toàn, và hiệu quả để đánh giá kích thước, vị trí, và đặc điểm của nhân giáp (rắn, nang, hoặc hỗn hợp). Theo ATA, siêu âm có độ nhạy cao, phát hiện các nhân giáp nhỏ dưới 1 cm, giúp bác sĩ xác định nguy cơ ác tính dựa trên các đặc điểm như vi vôi hóa, ranh giới không đều, hoặc tăng sinh mạch máu. Kết quả siêu âm định hướng các bước chẩn đoán tiếp theo, như sinh thiết hoặc xét nghiệm máu, và được thực hiện tại các cơ sở y tế uy tín để đảm bảo độ chính xác.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu đo nồng độ hormone tuyến giáp (TSH, FT4, FT3) và các dấu ấn ung thư (calcitonin, thyroglobulin) giúp đánh giá chức năng tuyến giáp và nguy cơ ác tính. Ví dụ, TSH thấp có thể gợi ý cường giáp, trong khi calcitonin cao cảnh báo ung thư tuyến giáp thể tủy. Kết quả xét nghiệm máu hỗ trợ bác sĩ phân biệt u lành tính và ác tính, đồng thời lập kế hoạch điều trị phù hợp. Các xét nghiệm này cần được thực hiện tại phòng xét nghiệm đạt chuẩn để đảm bảo độ tin cậy.

Sinh thiết nhân giáp (FNA)

Sinh thiết bằng kim nhỏ (FNA) là tiêu chuẩn vàng để xác định tính chất lành tính hay ác tính của nhân giáp, với độ chính xác lên đến 95% khi kết hợp siêu âm. Phương pháp này sử dụng kim nhỏ để lấy mẫu tế bào từ nhân giáp, sau đó phân tích dưới kính hiển vi. FNA ít gây đau, an toàn, và giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị chính xác, tránh can thiệp không cần thiết. Bệnh nhân nên chọn cơ sở y tế có bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm để thực hiện.

Xạ hình tuyến giáp

Xạ hình tuyến giáp sử dụng i-ốt phóng xạ để đánh giá hoạt động của tuyến giáp, phân biệt nhân “nóng” (tăng hoạt động) và nhân “lạnh” (giảm hoạt động). Nhân lạnh có nguy cơ ác tính cao hơn, cần đánh giá thêm bằng FNA. Phương pháp này hữu ích trong các trường hợp nghi ngờ rối loạn chức năng hoặc ung thư tuyến giáp. Xạ hình cần được thực hiện tại các trung tâm y học hạt nhân uy tín để đảm bảo an toàn và kết quả chính xác.

Xét nghiệm hình ảnh bổ sung

CT hoặc MRI vùng cổ được sử dụng khi nghi ngờ ung thư tuyến giáp xâm lấn, giúp đánh giá mức độ lan rộng của khối u đến các cấu trúc lân cận như thực quản hoặc khí quản. Các phương pháp này bổ sung thông tin cho siêu âm và FNA, hỗ trợ bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị chính xác. Tuy nhiên, do liên quan đến bức xạ (CT), cần cân nhắc chỉ định để giảm thiểu rủi ro, đặc biệt ở phụ nữ mang thai.

Các phương pháp điều trị u tuyến giáp

Theo dõi định kỳ

Nhân giáp lành tính, nhỏ (<1 cm), không gây triệu chứng có thể được theo dõi định kỳ bằng siêu âm và xét nghiệm máu mỗi 6-12 tháng. Theo ATA, khoảng 80% nhân giáp lành tính không cần can thiệp ngay, giúp tránh phẫu thuật hoặc điều trị không cần thiết. Phương pháp này phù hợp với những bệnh nhân có nhân giáp ổn định, không ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, bệnh nhân cần tuân thủ lịch khám nghiêm ngặt để bác sĩ kịp thời phát hiện bất kỳ thay đổi bất thường nào, như tăng kích thước hoặc xuất hiện triệu chứng mới.

Theo dõi định kỳ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân và bác sĩ chuyên khoa nội tiết. Nếu nhân giáp phát triển nhanh, gây chèn ép, hoặc có dấu hiệu nghi ngờ ác tính qua siêu âm hoặc sinh thiết, bác sĩ sẽ đề xuất các phương pháp điều trị tích cực hơn, như phẫu thuật hoặc đốt sóng cao tần. Các cơ sở uy tín như Phòng khám Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh đảm bảo quy trình theo dõi chính xác và an toàn.

Điều trị nội khoa

Thuốc điều chỉnh hormone, như levothyroxine cho suy giáp hoặc methimazole cho cường giáp, được sử dụng khi u tuyến giáp gây rối loạn chức năng tuyến giáp. I-ốt phóng xạ (RAI) là lựa chọn hiệu quả để phá hủy mô tuyến giáp bất thường, đặc biệt trong trường hợp nhân giáp “nóng”. Các thuốc này cần được bác sĩ chuyên khoa nội tiết kê đơn và theo dõi chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả và an toàn, tránh tác dụng phụ như mệt mỏi, rối loạn nhịp tim, hoặc tổn thương gan.

Điều trị nội khoa yêu cầu bệnh nhân tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng và lịch tái khám định kỳ để đánh giá hiệu quả điều trị. Nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường, như nhịp tim nhanh hoặc mệt mỏi kéo dài, cần báo ngay cho bác sĩ để điều chỉnh phác đồ kịp thời. Các cơ sở y tế uy tín, như Bệnh viện Nội tiết Trung ương, cung cấp dịch vụ theo dõi và tư vấn chuyên sâu.

Can thiệp phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định cho nhân giáp lớn (>4 cm), gây chèn ép thực quản hoặc khí quản, hoặc nghi ngờ ung thư qua sinh thiết. Các phương pháp bao gồm cắt một thùy (lobectomy) hoặc toàn bộ tuyến giáp (thyroidectomy), tùy thuộc vào tình trạng bệnh. Phẫu thuật cần được thực hiện bởi bác sĩ có kinh nghiệm tại các cơ sở uy tín để giảm rủi ro biến chứng, như tổn thương dây thần kinh thanh quản hoặc suy tuyến cận giáp. Quy trình này đòi hỏi đánh giá kỹ lưỡng trước và sau phẫu thuật.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể cần dùng hormone thay thế suốt đời hoặc điều trị i-ốt phóng xạ để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại. Theo dõi lâu dài là cần thiết để phát hiện tái phát, đặc biệt trong trường hợp ung thư tuyến giáp. Bệnh nhân nên chọn các cơ sở  tín để được tư vấn và điều trị toàn diện.

Đốt sóng cao tần (RFA)

Đốt sóng cao tần (RFA) là phương pháp không phẫu thuật, sử dụng sóng cao tần để phá hủy nhân giáp lành tính, đặc biệt hiệu quả với nhân giáp gây triệu chứng hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ. Theo Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism (2020), RFA đạt hiệu quả 85-95% trong việc giảm kích thước nhân giáp, với thời gian hồi phục nhanh và ít biến chứng. Phương pháp này phù hợp cho bệnh nhân không muốn hoặc không đủ điều kiện phẫu thuật, nhưng cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên môn cao.

RFA yêu cầu thiết bị hiện đại và kỹ thuật viên lành nghề, thường có tại các trung tâm y tế lớn. Bệnh nhân cần tái khám định kỳ sau RFA để đánh giá hiệu quả và đảm bảo nhân giáp không tái phát. Phương pháp này mang lại sự thoải mái và an toàn, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.

Việc nắm rõ cách phòng và chữa bệnh u tuyến giáp không chỉ giúp người bệnh chủ động bảo vệ sức khỏe mà còn hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Với sự phát triển của y học hiện đại, nhiều phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả và ít xâm lấn đã ra đời, mang lại hy vọng lớn cho người mắc bệnh. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là tầm soát sớm, điều chỉnh lối sống khoa học và tuân thủ chỉ định của bác sĩ chuyên khoa để đạt được hiệu quả điều trị tối ưu và bền vững.

Sức khỏe tuyến giáp là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, và mọi quyết định liên quan đến dinh dưỡng đều cần dựa trên thông tin khoa học và tư vấn chuyên môn. Nếu bạn đang có dấu hiệu nghi ngờ hoặc muốn được tư vấn kỹ hơn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết hoặc đến Phòng khám Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh để được tư vấn chi tiết.

Địa chỉ: Số 925 Nguyễn Kiệm, Phường Hạnh Thông, TP. Hồ Chí Minh
Thông tin liên hệ:

• Email: [email protected]
• Hotline/Zalo: 0966089175
• Website:https://nguyenductinh.com/

Lưu ý: Những thông tin trong bài viết mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.