Chọc Dịch Màng Bụng Trong Xơ Gan: Tổng Quan & Điều Trị

Chọc Dịch Màng Bụng Trong Xơ Gan là thủ thuật quan trọng giúp giảm áp lực ổ bụng và chẩn đoán nguyên nhân. Bài viết này, Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh cung cấp dịch vụ chọc dịch màng bụng an toàn, hiệu quả, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân xơ gan cổ trướng. Tìm hiểu ngay về quy trình, chỉ định và những lưu ý quan trọng.

Tìm hiểu chọc dịch màng bụng trong xơ gan là gì?

Chọc dịch màng bụng là một thủ thuật y khoa trong đó bác sĩ sử dụng một cây kim nhỏ, chuyên dụng để đưa qua thành bụng vào khoang màng bụng (khoang ảo giữa lá thành và lá tạng của phúc mạc) nhằm hút ra lượng dịch đang tích tụ bất thường (dịch cổ trướng).

Ở bệnh nhân xơ gan, sự hình thành dịch cổ trướng chủ yếu là do tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch cửa (hệ thống tĩnh mạch dẫn máu từ ruột và lách về gan) và giảm albumin máu (một loại protein quan trọng do gan sản xuất). Khi gan bị xơ hóa, dòng máu qua gan bị cản trở, làm tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa, đẩy dịch từ lòng mạch vào khoang màng bụng. Đồng thời, gan xơ sản xuất ít albumin hơn, làm giảm áp lực keo trong lòng mạch, càng tạo điều kiện cho dịch thoát ra ngoài.

Chọc dịch màng bụng trong xơ gan là thủ thuật quan trọng giúp giảm áp lực ổ bụng

Mục đích chọc dịch màng bụng ở bệnh nhân xơ gan

Thủ thuật chọc dịch màng bụng ở bệnh nhân xơ gan có hai mục đích chính:

Chẩn đoán (Diagnostic Paracentesis):

• Xác định nguyên nhân cổ trướng: Mặc dù xơ gan là nguyên nhân phổ biến nhất, dịch trong ổ bụng cũng có thể do các bệnh lý khác như ung thư, suy tim, lao màng bụng, bệnh lý tụy… Phân tích dịch màng bụng giúp phân biệt các nguyên nhân này.
• Phát hiện biến chứng: Mục tiêu quan trọng nhất là phát hiện sớm Viêm phúc mạc nhiễm khuẩn tiên phát (SBP). Đây là tình trạng nhiễm trùng dịch cổ trướng, thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu nhưng có thể diễn tiến nhanh chóng và gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Xét nghiệm tế bào (đếm bạch cầu đa nhân trung tính), nhuộm Gram, cấy vi khuẩn trong dịch màng bụng là các xét nghiệm then chốt.
• Các xét nghiệm khác: Tùy thuộc vào nghi ngờ lâm sàng, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm như protein, albumin (tính chỉ số SAAG – Serum-Ascites Albumin Gradient giúp phân biệt cổ trướng do tăng áp cửa hay không), LDH, glucose, amylase, tế bào học tìm tế bào lạ (nghi ngờ ung thư)…

Điều trị (Therapeutic Paracentesis):

• Giảm triệu chứng: Đây là mục đích thường gặp nhất. Khi lượng dịch cổ trướng nhiều (cổ trướng căng, cổ trướng độ III), bệnh nhân sẽ cảm thấy bụng căng tức, khó chịu, đau bụng, khó thở (do dịch đẩy cơ hoành lên cao), ăn uống kém, buồn nôn. Chọc tháo dịch giúp giảm áp lực trong ổ bụng một cách nhanh chóng, làm giảm các triệu chứng này, giúp bệnh nhân dễ chịu hơn tức thì.
• Cải thiện chức năng hô hấp và tiêu hóa: Việc giảm áp lực ổ bụng giúp cơ hoành di động tốt hơn, cải thiện tình trạng khó thở. Đồng thời, giảm chèn ép dạ dày và ruột giúp bệnh nhân ăn ngon miệng hơn.
• Chuẩn bị cho các thủ thuật khác: Đôi khi cần chọc tháo dịch để giảm áp lực ổ bụng trước khi thực hiện các phẫu thuật hoặc thủ thuật khác.

Đặc biệt, chọc tháo dịch màng bụng lượng lớn (Large Volume Paracentesis – LVP), tức là hút ra trên 5 lít dịch, thường được chỉ định cho những trường hợp cổ trướng căng, gây triệu chứng nặng nề.

Quy trình chọc dịch màng bụng cho người xơ gan

Tại Pk Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh làm việc, quy trình chọc dịch màng bụng được thực hiện nghiêm ngặt theo các bước chuẩn y khoa, đảm bảo an toàn tối đa cho người bệnh:

Chuẩn bị bệnh nhân:

• Bác sĩ giải thích rõ về mục đích, lợi ích, quy trình thực hiện và các nguy cơ có thể xảy ra của thủ thuật. Bệnh nhân (hoặc người nhà) ký giấy cam kết đồng ý thực hiện.
• Bệnh nhân được yêu cầu đi tiểu trước khi làm thủ thuật để làm trống bàng quang, giảm nguy cơ kim chọc vào bàng quang.
• Kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn (mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở).
• Đánh giá các yếu tố nguy cơ chảy máu (xét nghiệm đông máu nếu cần thiết, tiền sử dùng thuốc chống đông…).
• Bệnh nhân được đặt ở tư thế nằm ngửa, đầu hơi cao hoặc nghiêng nhẹ về một bên tùy thuộc vị trí chọc dịch dự kiến.

Xác định vị trí chọc:

• Vị trí thường được chọn là 1/3 dưới đường nối từ rốn đến gai chậu trước trên bên trái hoặc bên phải, hoặc đường giữa dưới rốn. Tránh các vùng có sẹo mổ cũ, vùng tĩnh mạch bàng hệ nổi rõ, hoặc vùng nghi ngờ có quai ruột.
• Siêu âm tại giường: Việc sử dụng siêu âm để xác định vị trí chọc ngày càng phổ biến và được khuyến khích. Siêu âm giúp xác định chính xác khoang dịch lớn nhất, tránh các mạch máu và tạng trong ổ bụng, tăng tính an toàn và hiệu quả của thủ thuật. Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh thường ứng dụng siêu âm để tối ưu hóa vị trí chọc.

Sát khuẩn và Gây tê:

• Vùng da dự định chọc dịch được sát khuẩn rộng rãi bằng dung dịch sát khuẩn (ví dụ: Povidone-iodine), đảm bảo vô trùng tuyệt đối.
• Bác sĩ tiến hành gây tê tại chỗ bằng Lidocain tại vị trí chọc, tiêm từng lớp từ da, mô dưới da đến phúc mạc thành để giảm thiểu cảm giác đau cho bệnh nhân trong quá trình thực hiện.

Tiến hành chọc dịch:

• Bác sĩ sử dụng một cây kim hoặc một bộ catheter chuyên dụng, nhẹ nhàng đưa kim qua thành bụng vào khoang màng bụng theo góc thích hợp.
• Khi kim vào đúng khoang dịch, dịch cổ trướng sẽ tự động chảy ra qua kim hoặc catheter.
• Lấy mẫu xét nghiệm: Nếu mục đích là chẩn đoán, bác sĩ sẽ lấy một lượng dịch vừa đủ (thường khoảng 20-50ml) vào các ống nghiệm hoặc bình cấy chuyên dụng để gửi đi xét nghiệm.
• Tháo dịch điều trị: Nếu mục đích là điều trị giảm áp, dịch sẽ được dẫn qua một dây nối vào bình chứa hoặc túi dẫn lưu. Tốc độ tháo dịch cần được kiểm soát, không quá nhanh để tránh gây rối loạn huyết động. Đối với LVP, việc tháo dịch có thể kéo dài hơn.

Kết thúc thủ thuật:

• Sau khi lấy đủ lượng dịch cần thiết hoặc tháo đủ lượng dịch điều trị theo chỉ định, bác sĩ nhẹ nhàng rút kim/catheter ra.
• Vị trí chọc được ép nhẹ bằng gạc vô trùng trong vài phút để cầm máu, sau đó được băng lại bằng gạc và băng dính y tế.

Theo dõi sau thủ thuật:

• Bệnh nhân được theo dõi dấu hiệu sinh tồn, tình trạng bụng, và vị trí chọc dịch trong một khoảng thời gian nhất định (thường vài giờ) để phát hiện sớm các biến chứng.
• Truyền Albumin: Đối với trường hợp chọc tháo dịch lượng lớn (LVP > 5 lít), việc truyền bù Albumin tĩnh mạch thường được chỉ định (khoảng 6-8g Albumin cho mỗi lít dịch tháo ra trên 5 lít) để ngăn ngừa rối loạn chức năng tuần hoàn sau chọc dịch (Post-paracentesis circulatory dysfunction – PPCD), một biến chứng có thể làm nặng thêm tình trạng suy thận và giảm tỉ lệ sống còn.

Quy trình chọc dịch màng bụng cho người xơ gan

Biến chứng khi chọc dịch màng bụng do xơ gan

Mặc dù chọc dịch màng bụng được xem là một thủ thuật tương đối an toàn, đặc biệt khi được thực hiện bởi bác sĩ có kinh nghiệm và tuân thủ đúng quy trình, một số biến chứng vẫn có thể xảy ra, dù tỷ lệ thấp:

• Chảy máu tại vị trí chọc: Thường nhẹ và tự cầm, nhưng có thể gây tụ máu thành bụng. Hiếm khi xảy ra chảy máu trong ổ bụng nghiêm trọng. Nguy cơ cao hơn ở bệnh nhân có rối loạn đông máu nặng.

• Rò rỉ dịch báng kéo dài tại vị trí chọc: Dịch tiếp tục chảy ra sau khi rút kim. Thường tự khỏi, đôi khi cần khâu lại lỗ chọc.

• Nhiễm trùng: Có thể gây nhiễm trùng tại chỗ (viêm mô tế bào) hoặc nhiễm trùng trong ổ bụng (viêm phúc mạc thứ phát – khác với SBP). Nguy cơ này được giảm thiểu tối đa nhờ kỹ thuật vô trùng nghiêm ngặt.

• Thủng tạng rỗng (ruột, bàng quang): Rất hiếm gặp, đặc biệt nếu có sử dụng siêu âm hướng dẫn và bệnh nhân đã đi tiểu trước thủ thuật.

• Rối loạn huyết động (hạ huyết áp): Chủ yếu xảy ra sau khi chọc tháo dịch lượng lớn mà không được bù Albumin đầy đủ, dẫn đến PPCD.

• Đau tại vị trí chọc: Thường nhẹ và đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.

Chăm sóc sau khi chọc dịch màng bụng trong xơ gan

Việc chăm sóc đúng cách sau thủ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc hồi phục và phòng ngừa biến chứng:

• Theo dõi tại cơ sở y tế: Bệnh nhân cần được theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn (mạch, huyết áp), tình trạng bụng (đau, chướng), và vị trí chọc (chảy máu, rỉ dịch) trong vài giờ đầu sau thủ thuật.

• Chăm sóc vết chọc: Giữ băng gạc sạch và khô. Thay băng nếu bị thấm ướt hoặc theo chỉ định của bác sĩ. Theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng tại chỗ như sưng, nóng, đỏ, đau, chảy mủ.

• Nghỉ ngơi: Nên nghỉ ngơi tại giường trong vài giờ đầu, sau đó có thể vận động nhẹ nhàng. Tránh các hoạt động gắng sức hoặc nâng vật nặng trong 1-2 ngày đầu.

• Theo dõi các dấu hiệu bất thường: Bệnh nhân và người nhà cần chú ý các dấu hiệu cảnh báo cần tái khám ngay như:

  • Sốt, ớn lạnh.

  • Đau bụng tăng lên hoặc dữ dội.

  • Chóng mặt, hoa mắt, ngất xỉu (dấu hiệu hạ huyết áp).

  • Vị trí chọc chảy máu nhiều hoặc rỉ dịch kéo dài.

  • Bụng chướng căng trở lại nhanh chóng.

  • Nôn hoặc buồn nôn.

• Dinh dưỡng và thuốc: Tuân thủ chế độ ăn hạn chế muối và dùng thuốc lợi tiểu theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát tình trạng cổ trướng lâu dài.

• Tái khám: Đi tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ để đánh giá kết quả xét nghiệm dịch báng (nếu có) và theo dõi tình trạng bệnh.

Chăm sóc cần thận sau khi chọc dịch màng bụng 

Chi phí chọc dịch màng bụng trong xơ gan

Chi phí cho một lần chọc dịch màng bụng có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố:

• Cơ sở y tế: Bệnh viện công, bệnh viện tư, phòng khám chuyên khoa sẽ có mức giá khác nhau.

• Mục đích chọc dịch: Chọc dịch chẩn đoán (lượng ít) thường có chi phí thấp hơn chọc tháo dịch điều trị lượng lớn.

• Các xét nghiệm đi kèm: Chi phí xét nghiệm dịch màng bụng (tế bào, sinh hóa, vi sinh…) sẽ được tính riêng.

• Sử dụng siêu âm hướng dẫn: Có thể làm tăng nhẹ chi phí nhưng tăng độ an toàn.

• Thuốc và vật tư tiêu hao: Kim chọc, bộ catheter, thuốc tê, dung dịch sát khuẩn, gạc, băng…

• Chi phí truyền Albumin: Nếu cần chọc tháo dịch lượng lớn và truyền Albumin, chi phí sẽ tăng đáng kể do Albumin là một chế phẩm sinh học tương đối đắt tiền.

• Bảo hiểm y tế: Mức độ chi trả của bảo hiểm y tế sẽ ảnh hưởng đến số tiền thực tế bệnh nhân phải trả.

Trên đây là các thông tin chi tiết về chọc dịch màng bụng trong xơ gan. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp vấn đề về xơ gan cổ trướng và cần tư vấn về dịch vụ chọc dịch màng bụng, hãy liên hệ ngay với Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh để được hỗ trợ tốt nhất:

• TP. HCM: Bệnh viện Quân đội 175 – 786 Nguyễn Kiệm, Phường 3, Gò Vấp.
• Email: [email protected]
• Hotline/Zalo: 0976 958 582