Siêu âm là gì

Để trả lời câu hỏi “Siêu âm là gì?”, đây là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng sóng âm thanh tần số cao (thường từ 2-20 MHz) nhằm tái tạo hình ảnh các cơ quan, mô hoặc thai nhi bên trong cơ thể. Khác với các phương pháp như X-quang hay chụp CT sử dụng tia bức xạ, siêu âm hoàn toàn không xâm lấn và không gây hại, dựa trên nguyên lý phản xạ sóng âm từ các cấu trúc trong cơ thể để tạo ra hình ảnh trực quan trên màn hình.

Phương pháp này được ứng dụng rộng rãi nhờ tính an toàn, khả năng cung cấp hình ảnh thời gian thực và không đòi hỏi quá nhiều kỹ thuật phức tạp như các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác.

Khi tìm hiểu “Siêu âm là gì?”, bạn cũng cần biết những ưu và nhược điểm của kỹ thuật này:

Ưu điểm

Kỹ thuật siêu âm mang lại nhiều lợi ích đáng kể trong chẩn đoán và điều trị:

• Không xâm lấn: Siêu âm là một thủ thuật không xâm lấn (không dùng kim hoặc tiêm thuốc trong hầu hết các trường hợp) và thường không gây đau.

• An toàn: Siêu âm không sử dụng bức xạ ion hóa như chụp X-quang, nên không gây ảnh hưởng đến sức khỏe, đặc biệt an toàn cho thai nhi.

• Hiển thị thời gian thực: Siêu âm cung cấp hình ảnh theo thời gian thực nên trở thành một công cụ hữu hiệu để hướng dẫn cho các thủ thuật ít xâm lấn, như sinh thiết bằng kim.

• Đa năng: Giúp các bác sĩ thực hiện thăm khám các bệnh lý như: u, viêm, dị dạng,… tại nhiều vị trí trên cơ thể như ổ bụng, tiểu khung, gan, mật, thận, vú, cổ, tử cung, thai nhi.

• Kinh tế và tiện lợi: Siêu âm được sử dụng rộng rãi và dễ dàng thực hiện, với chi phí hợp lý hơn so với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác.

Hạn chế

Bên cạnh nhiều ưu điểm, siêu âm cũng có một số hạn chế:

• Hạn chế về khả năng xuyên thấu: Siêu âm không thể chẩn đoán chính xác cho ruột và những bộ phận bị ruột che khuất do sóng âm bị cản trở bởi không khí và hơi. Lúc này các phương pháp như CT scan và MRI có thể được các bác sĩ cân nhắc.

• Không truyền qua không khí: Siêu âm không thể truyền qua được không khí. Do đó, các bộ phận có chứa khí sẽ khó được khảo sát bằng siêu âm.

• Phụ thuộc vào kỹ thuật viên: Chất lượng hình ảnh và độ chính xác của siêu âm.

Hiểu rõ “Siêu âm là gì?” sẽ giúp bạn nhận ra tại sao kỹ thuật này được ứng dụng rộng rãi trong các tình huống như:

• Khảo sát các cơ quan nội tạng: Siêu âm được sử dụng để khảo sát các cơ quan vùng bụng (gan, túi mật, lá lách, tụy, thận, bàng quang), cơ quan vùng chậu (tuyến tiền liệt, tinh hoàn, tử cung và buồng trứng) và các cơ quan nông (vú, tuyến giáp, khớp vai hoặc mắt cá chân).

• Hướng dẫn thủ thuật: Siêu âm giúp hướng dẫn các thủ thuật can thiệp như sinh thiết bằng kim, chọc hút bằng kim nhỏ (FNA), trong đó kim được dùng để lấy các mẫu tế bào từ cơ quan cần khảo sát để tiến hành xét nghiệm.

• Theo dõi thai kỳ: Quan sát tử cung và buồng trứng ở phụ nữ mang thai và đánh giá tình trạng của thai nhi. Siêu âm có thể đánh giá được sự phát triển của thai nhi, đặc biệt với siêu âm 3D, 4D, các bác sĩ có thể đánh giá được các dị tật về hình thái của thai nhi từ sớm.

• Đánh giá tim mạch: Siêu âm Doppler là một kỹ thuật đặc biệt dùng để khảo sát dòng chảy của mạch máu. Kỹ thuật này cho phép bác sĩ quan sát và đánh giá tình trạng tắc nghẽn, như hình thành cục máu đông và sự tích tụ mảng bám trong lòng mạch máu

Khi khám phá “Siêu âm là gì?”, bạn sẽ thấy công nghệ siêu âm ngày càng phát triển với nhiều loại hình khác nhau, đáp ứng đa dạng nhu cầu chẩn đoán và điều trị trong y khoa.

Bảng so sánh tổng quát giữa các loại siêu âm:

Siêu âm 2D

Siêu âm 2D là loại siêu âm cơ bản nhất trong y khoa, cung cấp hình ảnh hai chiều (chiều dài và chiều rộng) của các cơ quan hoặc thai nhi. Đây là câu trả lời đầu tiên khi bạn thắc mắc “Siêu âm là gì?” ở mức độ cơ bản. Sóng âm thanh tần số cao được phát ra từ đầu dò, phản xạ lại từ các mô trong cơ thể và tạo thành hình ảnh đen trắng trên màn hình.

• Ứng dụng: Thường được sử dụng trong siêu âm tổng quát (kiểm tra gan, thận, túi mật) và sản khoa (theo dõi thai kỳ ở giai đoạn đầu).
• Ưu điểm: Đơn giản, chi phí thấp, dễ thực hiện và phù hợp với hầu hết các cơ sở y tế.
• Hạn chế: Hình ảnh phẳng, ít chi tiết, không thể hiện rõ cấu trúc ba chiều của cơ quan.

Siêu âm 3D

Siêu âm 3D là bước tiến vượt bậc so với 2D, tạo ra hình ảnh ba chiều (bao gồm chiều dài, chiều rộng và chiều sâu). Khi tìm hiểu “Siêu âm là gì?” ở cấp độ nâng cao, bạn sẽ thấy loại này mang lại cái nhìn chi tiết hơn về cấu trúc cơ thể. Máy siêu âm 3D sử dụng nhiều sóng âm từ các góc độ khác nhau, sau đó xử lý bằng phần mềm để tái tạo hình ảnh lập thể.

• Ứng dụng: Phổ biến trong khảo sát thai nhi (nhìn rõ khuôn mặt, tay chân) và chẩn đoán bệnh lý nội tạng như u gan, u tử cung.
• Ưu điểm: Hình ảnh rõ nét, hỗ trợ bác sĩ đánh giá chính xác hơn các bất thường.
• Hạn chế: Chi phí cao hơn 2D và đòi hỏi thiết bị hiện đại cùng kỹ thuật viên có tay nghề.

Siêu âm 4D

Siêu âm 4D là phiên bản nâng cấp của 3D, thêm yếu tố thời gian thực (thứ tư trong “4D”) để quan sát chuyển động của đối tượng. Nếu bạn đang tìm hiểu “Siêu âm là gì?” trong bối cảnh thai kỳ, đây là loại siêu âm được các bà bầu yêu thích nhất. Nó cho phép ghi lại hình ảnh động của thai nhi như mút tay, ngáp hoặc đạp chân.

• Ứng dụng: Chủ yếu dùng trong sản khoa để theo dõi sự phát triển và hành vi của thai nhi.
• Ưu điểm: Mang lại trải nghiệm sống động cho cha mẹ, đồng thời giúp bác sĩ phát hiện dị tật sớm.
• Hạn chế: Giá thành cao, không cần thiết trong mọi trường hợp thai kỳ thông thường.

Siêu âm Doppler

Siêu âm Doppler là một kỹ thuật đặc biệt, sử dụng hiệu ứng Doppler để đo lường và đánh giá lưu lượng máu trong cơ thể. Khi khám phá “Siêu âm là gì?”, bạn sẽ nhận ra đây là loại siêu âm không chỉ cho hình ảnh mà còn cung cấp thông tin về dòng chảy. Sóng âm phản xạ từ các hồng cầu chuyển động sẽ được phân tích để tạo ra biểu đồ hoặc hình ảnh màu.

• Ứng dụng: Được dùng trong siêu âm tim (đánh giá chức năng tim), mạch máu (phát hiện tắc nghẽn, hẹp động mạch) và thai kỳ (kiểm tra lưu lượng máu qua dây rốn).
• Ưu điểm: Hỗ trợ chẩn đoán các vấn đề tuần hoàn mà các loại siêu âm khác không làm được.
• Hạn chế: Yêu cầu bác sĩ có chuyên môn cao để phân tích kết quả chính xác.

Siêu âm nội soi

Siêu âm nội soi (Endoscopic Ultrasound – EUS) là kỹ thuật tiên tiến, đưa đầu dò siêu âm vào bên trong cơ thể qua các đường tự nhiên như thực quản, âm đạo hoặc trực tràng. Khi hỏi “Siêu âm là gì?” trong trường hợp cần kiểm tra sâu hơn, đây là lựa chọn tối ưu để tiếp cận các cơ quan khó quan sát từ bên ngoài.

• Ứng dụng: Kiểm tra chi tiết tim (siêu âm qua thực quản), tử cung, buồng trứng (siêu âm qua âm đạo) hoặc tuyến tiền liệt (siêu âm qua trực tràng).
• Ưu điểm: Hình ảnh rõ nét, gần với cơ quan cần khảo sát, phát hiện tổn thương nhỏ mà siêu âm ngoài không thấy được.
• Hạn chế: Gây khó chịu cho bệnh nhân, đòi hỏi gây tê hoặc gây mê nhẹ trong một số trường hợp.

Siêu âm trị liệu

Siêu âm trị liệu (Therapeutic Ultrasound) khác biệt so với các loại siêu âm chẩn đoán vì nó không tập trung vào việc tạo hình ảnh mà sử dụng sóng siêu âm để hỗ trợ điều trị. Khi tìm hiểu “Siêu âm là gì?” trong lĩnh vực phục hồi chức năng, bạn sẽ thấy loại này rất hữu ích. Sóng âm tạo nhiệt hoặc rung động nhẹ để kích thích mô.

• Ứng dụng: Giảm đau (đau cơ, khớp), làm lành vết thương, hỗ trợ phục hồi sau chấn thương hoặc phẫu thuật.
• Ưu điểm: Không xâm lấn, hỗ trợ điều trị mà không cần dùng thuốc.
• Hạn chế: Không dùng để chẩn đoán, phạm vi ứng dụng hạn chế hơn các loại siêu âm khác.

Hiểu “Siêu âm là gì?” không chỉ dừng lại ở khái niệm mà còn ở cách nó được thực hiện. Quy trình siêu âm khá đơn giản và thường kéo dài từ 15-60 phút:

Loại siêu âm:

Giá phụ thuộc vào mức độ phức tạp của công nghệ:

• Siêu âm 2D cơ bản (100.000 – 300.000 VNĐ) chỉ cần thiết bị đơn giản.
• Siêu âm 3D/4D (300.000 – 800.000 VNĐ) dùng công nghệ tái tạo hình ảnh ba chiều hoặc động.
• Siêu âm Doppler (300.000 – 600.000 VNĐ) đo lưu lượng máu, yêu cầu phân tích chuyên sâu.
• Siêu âm nội soi (800.000 – 2.000.000 VNĐ) cần đầu dò đặc biệt và thiết bị hiện đại.
• Siêu âm trị liệu có giá biến động tùy mục đích điều trị.

Cơ sở y tế:

• Bệnh viện công: Giá thấp (100.000 – 500.000 VNĐ) nhờ hỗ trợ từ nhà nước.
• Phòng khám tư nhân: Cao hơn (300.000 – 1.000.000 VNĐ) do dịch vụ nhanh, tiện lợi.
• Bệnh viện quốc tế: Cao nhất (1.000.000 – 2.000.000 VNĐ) với trang thiết bị và dịch vụ cao cấp.

Trang thiết bị:

• Máy cũ/cơ bản: Giá rẻ hơn nhưng hình ảnh kém rõ nét.
• Máy hiện đại: Độ phân giải cao (3D, 4D) làm tăng chi phí do đầu tư và bảo trì lớn.
• Đầu dò chuyên dụng: Dùng trong siêu âm nội soi hoặc Doppler, đẩy giá lên cao.

Khu vực địa lý:

• Thành phố lớn (Hà Nội, TP.HCM): Giá cao (300.000 – 1.500.000 VNĐ) do chi phí vận hành và nhu cầu lớn.
• Vùng nông thôn: Giá thấp hơn (100.000 – 500.000 VNĐ) nhờ chi phí sinh hoạt thấp.
• Khu vực xa xôi: Có thể tăng giá do khó khăn vận chuyển thiết bị hoặc thiếu nhân lực.

Hiểu rõ “Siêu âm là gì?” không chỉ dừng lại ở định nghĩa mà còn ở việc nhận biết sự đa dạng của các loại siêu âm trong y khoa. Từ siêu âm 2D cơ bản đến siêu âm 4D hiện đại hay siêu âm trị liệu độc đáo, mỗi loại đều có vai trò riêng trong chẩn đoán và điều trị. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng, bác sĩ sẽ chỉ định loại siêu âm phù hợp để mang lại kết quả tốt nhất cho bệnh nhân.

Nếu bạn có các thắc mắc về dịch vụ siêu âm hoặc các phương pháp chẩn đoán hình ảnh, can thiệp điều trị, bạn có thể liên hệ với BS. Nguyễn Đức Tỉnh đang công tác tại Khoa Chẩn đoán Hình ảnh – Bệnh viện Quân đội 175,  một chuyển gia trong lĩnh vực chẩn đoán và  điều trị u tuyến giáp, u vú, ung thư tuyến giáp bằng phương pháp RFA.

Hiện nay, phòng khám của bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh hợp tác và hoạt động tại hai địa chỉ chính:

• TP. HCM: Bệnh viện Quân đội 175 – 786 Nguyễn Kiệm, Phường 3, Gò Vấp.
• Hà Nội: Bệnh viện Hồng Phát – 219 Lê Duẩn, Nguyễn Du, Hai Bà Trưng.

Thông tin liên hệ:

• Email: [email protected]
• Hotline/Zalo: 0976958582
• Website: https://nguyenductinh.com/