U nang tuyến giáp là một trong những bệnh lý phổ biến của tuyến giáp, thường được phát hiện tình cờ khi người bệnh siêu âm vùng cổ. Mặc dù phần lớn các trường hợp là lành tính và không gây triệu chứng rõ ràng, nhưng nếu không được theo dõi và xử lý kịp thời, u nang tuyến giáp có thể gây ra nhiều phiền toái như khó nuốt, khàn tiếng hoặc mất thẩm mỹ vùng cổ. Bài viết dưới đây Bác sĩ Tỉnh sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan và chuyên sâu về u nang tuyến giáp, giúp người bệnh chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe tuyến giáp của mình.
U Nang Tuyến Giáp Là Gì?
U nang tuyến giáp là một khối u chứa dịch hoặc chất bán rắn hình thành trong tuyến giáp, một tuyến nội tiết nằm ở vùng cổ trước khí quản, có vai trò quan trọng trong việc sản xuất hormone kiểm soát quá trình trao đổi chất của cơ thể. Theo Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (American Thyroid Association – ATA), khoảng 15-30% các khối u tuyến giáp được phát hiện là u nang, và phần lớn trong số này là lành tính. U nang tuyến giáp có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc dưới dạng nhiều nang (đa nang) và thường được phát hiện tình cờ qua siêu âm hoặc khám sức khỏe định kỳ.Căn cứ vào cấu trúc mô học và hình ảnh siêu âm, u nang tuyến giáp được phân thành:
-
U nang đơn thuần: Chỉ chứa dịch lỏng, thường lành tính.
-
U nang phức tạp: Chứa cả dịch và mô đặc, có nguy cơ ác tính cao hơn.
-
U nang xuất huyết: Có thể xảy ra khi mạch máu trong nang bị vỡ, gây đau hoặc sưng.
Dựa trên các nghiên cứu khoa học, tỷ lệ u nang tuyến giáp ác tính (ung thư tuyến giáp) chỉ chiếm khoảng 5-10% tổng số trường hợp. Tuy nhiên, việc đánh giá chính xác bản chất của u nang là rất quan trọng để đảm bảo điều trị kịp thời và hiệu quả.
Nguyên Nhân Gây U Nang Tuyến Giáp
Nguyên nhân chính xác của u nang tuyến giáp vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng nhiều yếu tố nguy cơ đã được ghi nhận trong các nghiên cứu khoa học. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các yếu tố sau có thể góp phần vào sự hình thành u nang tuyến giáp:
- Thiếu iod: Iod là nguyên tố cần thiết để tuyến giáp sản xuất hormone. Thiếu iod có thể dẫn đến sự phát triển bất thường của mô tuyến giáp, làm tăng nguy cơ hình thành u nang.
- Rối loạn tự miễn: Các bệnh lý tự miễn như viêm tuyến giáp Hashimoto có thể gây tổn thương mô tuyến giáp, dẫn đến hình thành u nang.
- Tiền sử gia đình: Có bằng chứng cho thấy yếu tố di truyền đóng vai trò trong việc tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tuyến giáp, bao gồm cả u nang.
- Tiếp xúc với bức xạ: Những người từng tiếp xúc với bức xạ ở vùng cổ (ví dụ, trong quá trình điều trị ung thư) có nguy cơ cao hơn.
- Thay đổi hormone: Sự thay đổi nồng độ hormone, đặc biệt ở phụ nữ trong giai đoạn mang thai hoặc mãn kinh, có thể liên quan đến sự xuất hiện của u nang.
Triệu chứng của u nang tuyến giáp
Đa phần các trường hợp u nang tuyến giáp không có biểu hiện rõ ràng, nhất là khi kích thước dưới 1cm. Tuy nhiên, khi u phát triển lớn hơn, người bệnh có thể gặp:
-
Cảm giác vướng cổ, nuốt nghẹn
-
Khàn tiếng, khó thở nếu u chèn ép
-
Đau nhẹ tại vùng cổ, đặc biệt sau khi cúi gập
-
Nhìn thấy hoặc sờ thấy khối u ở cổ
- triệu chứng của rối loạn chức năng tuyến giáp (cường giáp, suy giáp) gây các triệu chứng như mệt mỏi, tăng cân hoặc tim đập nhanh.
Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào nêu trên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết để được đánh giá và chẩn đoán chính xác.
Chẩn Đoán U Nang Tuyến Giáp
Khám lâm sàng
Khám lâm sàng là bước đầu tiên trong chẩn đoán u nang tuyến giáp. Bác sĩ kiểm tra vùng cổ để phát hiện khối u, đánh giá kích thước, tính chất, và các triệu chứng như đau hoặc sưng hạch lympho. Tiền sử cá nhân, gia đình, và các yếu tố như tiếp xúc bức xạ cũng được khai thác. Việc khám lâm sàng kỹ lưỡng giúp định hướng xét nghiệm, giảm can thiệp không cần thiết. Tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo đánh giá toàn diện.
Siêu âm tuyến giáp
Siêu âm là phương pháp hình ảnh học quan trọng nhất, có độ nhạy 95% trong phát hiện u nang tuyến giáp . Nó xác định kích thước, vị trí, và đặc điểm u nang (đơn thuần, phức tạp, hoặc xuất huyết). Các dấu hiệu nghi ngờ ác tính như vi vôi hóa, ranh giới không đều, hoặc tăng sinh mạch máu được đánh giá qua siêu âm Doppler.
Xét nghiệm máu
đo nồng độ hormone tuyến giáp (TSH, FT3, FT4) đánh giá chức năng tuyến giáp, xác định u nang tuyến giáp có liên quan đến cường giáp hay suy giáp. Ví dụ, TSH thấp có thể gợi ý nang hoạt động quá mức (nang nóng). Việc xét nghiệm này giúp định hướng điều trị, đặc biệt khi u nang gây rối loạn hormone.
Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA)
Trong trường hợp u nang hỗn hợp hoặc có dấu hiệu nghi ngờ ác tính, bác sĩ sẽ chỉ định FNA để lấy dịch hoặc tế bào làm xét nghiệm mô bệnh học. FNA có độ nhạy và đặc hiệu cao, giúp xác định u nang lành tính hay ác tính, giảm thiểu thủ thuật không cần thiết. Kết quả FNA là yếu tố quan trọng để quyết định phẫu thuật hoặc theo dõi.
Xạ hình tuyến giáp
Xạ hình tuyến giáp được sử dụng trong một số trường hợp để đánh giá hoạt động của u nang tuyến giáp (nóng, lạnh, hoặc trung tính). Nang nóng (tăng hấp thu iod phóng xạ) thường liên quan đến cường giáp, trong khi nang lạnh có nguy cơ ác tính cao hơn. Xạ hình bổ sung thông tin khi siêu âm và FNA chưa rõ ràng.
U Nang Tuyến Giáp Có Nguy Hiểm Không?
Theo các nghiên cứu hiện tại, hơn 95% u nang tuyến giáp là lành tính. Tuy nhiên, khoảng 2-5% u nang phức tạp có thể chứa tế bào ác tính, đòi hỏi đánh giá cẩn thận. U nang lớn có thể chèn ép thực quản hoặc khí quản, gây khó nuốt hoặc khó thở. Ngoài ra, u nang có nguy cơ tái phát sau chọc hút dịch nếu không điều trị triệt để. vậy nên người bệnh nên theo dõi định kỳ và đánh giá chuyên môn là cần thiết để giảm thiểu rủi ro. Đồng thời, tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu có dấu hiệu bất thường để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Các Phương Pháp Điều Trị U Nang Tuyến Giáp
Phương pháp điều trị u nang tuyến giáp phụ thuộc vào kích thước, bản chất, và triệu chứng, dựa trên hướng dẫn y tế mới nhất. Dưới đây là 1 số cách điều trị phổ biến hiện nay:
Theo dõi định kỳ
Đây là phương pháp được lựa chọn đầu tiên trong hầu hết các trường hợp u nang tuyến giáp lành tính, đặc biệt khi khối u:
-
Có đường kính nhỏ hơn 1 cm
-
Không có triệu chứng lâm sàng
-
Không có đặc điểm nghi ngờ ác tính trên siêu âm (TIRADS 1 hoặc 2)
-
Không ảnh hưởng đến thẩm mỹ hoặc tâm lý người bệnh
Trong các trường hợp này, bệnh nhân không cần can thiệp ngay lập tức. Thay vào đó, bác sĩ sẽ lên kế hoạch theo dõi định kỳ bằng siêu âm tuyến giáp mỗi 6 đến 12 tháng để đánh giá sự thay đổi về kích thước, cấu trúc, hoặc xuất hiện các yếu tố nghi ngờ ác tính. Nếu trong quá trình theo dõi, u phát triển nhanh hoặc bắt đầu gây triệu chứng, phương án điều trị tích cực sẽ được cân nhắc.
Chọc hút dịch
Được chỉ định trong các trường hợp u nang lớn, chứa hoàn toàn dịch và gây triệu chứng như nuốt nghẹn, căng tức cổ hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ. Phương pháp này sử dụng kim nhỏ để chọc hút dịch trong nang dưới hướng dẫn siêu âm.
Ưu điểm:
-
Thực hiện nhanh, ít xâm lấn
-
Giảm kích thước u tức thời
-
Có thể lấy mẫu dịch để xét nghiệm tế bào học nhằm loại trừ ung thư
Tuy nhiên, đây không phải là giải pháp triệt để vì tỷ lệ tái phát u sau khi hút dịch là khá cao – lên tới 60% chỉ sau 6 tháng. Ngoài ra, việc chọc hút nhiều lần còn có thể làm thay đổi cấu trúc mô tuyến giáp, hình thành mô xơ hoặc làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.Do đó, FNA thường chỉ được coi là biện pháp tạm thời hoặc hỗ trợ chẩn đoán trước khi tiến hành điều trị can thiệp sâu hơn.
Đốt sóng cao tần (RFA)
Đốt sóng cao tần (RFA) là phương pháp điều trị hiện đại, xâm lấn tối thiểu, đang được ứng dụng rộng rãi tại các nước tiên tiến như Hàn Quốc, Hoa Kỳ và gần đây đã được triển khai hiệu quả tại Việt Nam.
Phương pháp này sử dụng năng lượng sóng cao tần để tạo nhiệt, phá hủy các tế bào tuyến giáp bất thường. Kim điện cực được đưa vào khối u dưới hướng dẫn siêu âm chính xác, đảm bảo phá hủy tổn thương mà vẫn bảo tồn tối đa mô lành xung quanh.
Ưu điểm nổi bật của RFA:
-
Không cần phẫu thuật, không để lại sẹo mổ
-
Hồi phục nhanh, bệnh nhân có thể về ngay trong ngày
-
Không ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp
-
Giảm kích thước u tới 80–90% sau 6 tháng
-
Hạn chế tối đa nguy cơ tái phát
RFA là lựa chọn ưu tiên cho những bệnh nhân có u nang tuyến giáp gây triệu chứng hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ nhưng không có chỉ định phẫu thuật. Phương pháp này cũng phù hợp với người cao tuổi, người có bệnh nền không thể gây mê hoặc không muốn phẫu thuật cắt thùy tuyến giáp.
Phẫu thuật
Phẫu thuật vẫn là phương pháp điều trị truyền thống và có hiệu quả triệt để, được chỉ định trong các trường hợp sau:
-
U nghi ngờ ác tính hoặc có kết quả sinh thiết không rõ ràng
-
U nang quá lớn (>4cm), chèn ép khí quản, thực quản
-
U tái phát nhiều lần sau chọc hút hoặc RFA
-
Kèm theo các bệnh lý khác cần xử lý tuyến giáp toàn diện
Tùy vào vị trí và kích thước u, bác sĩ sẽ cân nhắc cắt thùy tuyến giáp bên có u, hoặc phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến giáp nếu cần thiết.Tuy nhiên, nhược điểm của phẫu thuật là:
-
Có thể để lại sẹo cổ
-
Nguy cơ tổn thương dây thần kinh quặt ngược gây khàn tiếng
-
Ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp nếu cắt rộng, cần bổ sung hormone suốt đời
Vì vậy, phẫu thuật chỉ nên thực hiện khi thực sự cần thiết, sau khi đã cân nhắc kỹ lưỡng các lựa chọn điều trị khác.
Phòng Ngừa U Nang Tuyến Giáp
Mặc dù phần lớn u nang tuyến giáp không rõ nguyên nhân cụ thể và có yếu tố cơ địa, nhưng theo nhiều chuyên gia nội tiết, một số yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh được thông qua thói quen sinh hoạt và chăm sóc sức khỏe hợp lý.Dưới đây là những biện pháp giúp giảm nguy cơ hình thành hoặc tiến triển u nang tuyến giáp:
Bổ sung iod đầy đủ nhưng không dư thừa
Iod là vi chất thiết yếu để tổng hợp hormone tuyến giáp. Thiếu iod kéo dài là nguyên nhân phổ biến dẫn đến phì đại tuyến giáp và hình thành nhân giáp. Tuy nhiên, bổ sung quá mức iod (đặc biệt từ thực phẩm chức năng không kiểm soát) cũng có thể gây rối loạn chức năng tuyến giáp.
Khuyến nghị từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là người trưởng thành nên bổ sung khoảng 150mcg iod/ngày từ muối iod hóa, hải sản và các nguồn thực phẩm tự nhiên khác.
Khám sức khỏe định kỳ
Việc khám nội tiết định kỳ giúp phát hiện sớm các bất thường của tuyến giáp, ngay cả khi chưa có triệu chứng. Siêu âm tuyến giáp hiện là phương pháp an toàn, không xâm lấn và rất phổ biến trong tầm soát nhân giáp hoặc u nang. Đặc biệt, những người có tiền sử gia đình mắc bệnh lý tuyến giáp hoặc đã từng xạ trị vùng cổ nên được kiểm tra thường xuyên.
Tránh tiếp xúc bức xạ vùng cổ
Bức xạ ion hóa (như tia X liều cao, xạ trị vùng đầu cổ) là yếu tố nguy cơ được chứng minh trong sự hình thành các tổn thương tuyến giáp, bao gồm cả u nang và ung thư. Tránh tiếp xúc không cần thiết, đặc biệt trong độ tuổi thanh thiếu niên, sẽ giúp bảo vệ tuyến giáp hiệu quả.
Quản lý tốt các bệnh lý tự miễn
Viêm tuyến giáp Hashimoto là bệnh lý tự miễn phổ biến có thể làm biến đổi cấu trúc mô tuyến giáp, gây xơ hóa, hình thành nang hoặc nhân. Việc chẩn đoán sớm, điều trị và kiểm soát tốt viêm tuyến giáp Hashimoto giúp giảm nguy cơ hình thành các u nang thứ phát.
Một Số Câu Hỏi Thường Gặp
U nang tuyến giáp có tự tiêu không?
Trong đa số trường hợp, u nang tuyến giáp không thể tự tiêu hoàn toàn. Một số u nhỏ, chứa dịch đơn thuần có thể giảm kích thước theo thời gian nếu không có tình trạng viêm hay tăng sinh. Tuy nhiên, phần lớn các u nang sẽ tồn tại lâu dài và có xu hướng tái phát nếu chỉ chọc hút dịch. Để loại bỏ triệt để, đặc biệt với u gây triệu chứng, các phương pháp như đốt sóng cao tần (RFA) là lựa chọn hiệu quả, an toàn và ít xâm lấn. Do đó, người bệnh nên được theo dõi và đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa để đưa ra hướng xử trí phù hợp.
U nang tuyến giáp kiêng ăn gì?
Người mắc u nang tuyến giáp nên hạn chế một số thực phẩm có thể ảnh hưởng đến hoạt động tuyến giáp hoặc làm nặng thêm triệu chứng. Cụ thể, nên tránh ăn cải bắp, súp lơ, đậu nành sống, củ cải trắng vì chúng chứa chất goitrogen có thể cản trở hấp thu iod. Ngoài ra, nên hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống chứa cồn và caffeine. Thay vào đó, nên bổ sung đủ iod qua muối iod hóa và ăn nhiều rau củ quả tươi. Việc điều chỉnh chế độ ăn nên đi kèm theo chỉ dẫn từ bác sĩ nội tiết.
U nang nước tuyến giáp có nguy hiểm không ?
Phần lớn các u nang nước tuyến giáp là lành tính và không gây nguy hiểm nếu được phát hiện sớm, theo dõi và xử lý đúng cách. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, u có thể phát triển lớn, gây chèn ép thực quản hoặc khí quản, dẫn đến khó nuốt, khó thở, ảnh hưởng đến sinh hoạt và thẩm mỹ. Ngoài ra, nếu có biểu hiện bất thường trên siêu âm hoặc tái phát nhiều lần sau khi chọc hút, cần tầm soát nguy cơ ác tính. Vì vậy, việc theo dõi định kỳ và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp là rất cần thiết.
U nang tuyến giáp là một tình trạng phổ biến, thường lành tính, nhưng cần được đánh giá và theo dõi cẩn thận để loại trừ nguy cơ ác tính. Việc chẩn đoán và điều trị cần dựa trên bằng chứng khoa học, sử dụng các phương pháp hiện đại và được thực hiện bởi các chuyên gia có kinh nghiệm. Nếu bạn nghi ngờ mình có u nang tuyến giáp, hãy đến với Phòng khám của Bác sĩ Nguyễn Hữu Tỉnh để được tư vấn và hỗ trợ sớm nhất.
- TP. HCM: Bệnh viện Quân đội 175 – 786 Nguyễn Kiệm, Phường 3, Gò Vấp.
- Hà Nội: Bệnh viện Hồng Phát – 219 Lê Duẩn, Nguyễn Du, Hai Bà Trưng.
Thông tin liên hệ:
- Email: [email protected]
- Hotline/Zalo: 0976958582
- Website: https://nguyenductinh.com/
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của PK. Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.
