Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp là phương pháp chẩn đoán quan trọng giúp bác sĩ xác định bản chất khối u, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp. Bằng cách lấy mẫu tế bào từ tuyến giáp và phân tích dưới kính hiển vi, xét nghiệm này có thể phân loại khối u lành tính hay ác tính một cách chính xác. Không chỉ đóng vai trò trong chẩn đoán sớm ung thư tuyến giáp, xét nghiệm tế bào u tuyến giáp còn giúp giảm thiểu các can thiệp y khoa không cần thiết, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả điều trị.
Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp: Tiêu chuẩn vàng chẩn đoán chính xác
Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp là kỹ thuật thu thập mẫu tế bào từ khối u tuyến giáp để phân tích dưới kính hiển vi, giúp phát hiện các đặc điểm bất thường và đánh giá nguy cơ ung thư. Phương pháp thường được thực hiện bằng chọc hút kim nhỏ (Fine Needle Aspiration Cytology – FNAC) dưới hướng dẫn siêu âm, đảm bảo lấy đúng vị trí tổn thương và nâng cao độ chính xác. Đây là bước quan trọng giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán sớm, hạn chế phẫu thuật không cần thiết và tối ưu kế hoạch điều trị.
Theo Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI), FNAC được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong đánh giá u tuyến giáp nhờ ưu điểm vượt trội: thủ thuật ít xâm lấn, an toàn, hầu như không để lại sẹo, chi phí hợp lý và kết quả nhanh chóng. Độ nhạy của FNAC có thể đạt tới 95% và độ đặc hiệu khoảng 98%, giúp phân biệt chính xác khối u lành tính hay ác tính. Việc áp dụng rộng rãi phương pháp này đã góp phần nâng cao tỷ lệ phát hiện sớm ung thư tuyến giáp, cải thiện tiên lượng và chất lượng sống cho người bệnh.
Khi nào cần thực hiện xét nghiệm tế bào u tuyến giáp?
Không phải mọi trường hợp có u tuyến giáp đều cần làm xét nghiệm tế bào u tuyến giáp. Quyết định này phụ thuộc vào kết quả siêu âm và đánh giá chuyên môn của bác sĩ nội tiết. Theo Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA), chỉ định chọc hút kim nhỏ (FNAC) thường được đưa ra khi có một hoặc nhiều yếu tố sau:
- Kích thước khối u ≥ 1 cm, đặc biệt nếu kèm dấu hiệu nghi ngờ.
- Đặc điểm siêu âm ác tính: giảm âm mạnh (hypoechoic), bờ không đều hoặc có gai, hình dạng cao hơn rộng (taller-than-wide), vi vôi hóa (microcalcifications), dấu hiệu xâm lấn vỏ bao tuyến giáp.
- Phân loại TIRADS từ mức TIRADS 4 trở lên.
- Nốt giáp kèm hạch cổ bất thường.
- Nốt giáp phát triển nhanh, gây nuốt nghẹn hoặc khó thở.
- Tiền sử nguy cơ cao: gia đình có người mắc ung thư tuyến giáp (đặc biệt thể tủy), hội chứng di truyền liên quan, hoặc từng xạ trị vùng cổ khi còn nhỏ.
Việc đánh giá tổng hợp các yếu tố trên sẽ giúp bác sĩ quyết định liệu xét nghiệm tế bào u tuyến giáp có cần thiết hay không, từ đó tránh những can thiệp không cần thiết cho bệnh nhân.
Quy trình thực hiện xét nghiệm tế bào u tuyến giáp: Chọc hút bằng kim nhỏ (FNA)
Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp còn được gọi là chọc hút bằng kim nhỏ (Fine Needle Aspiration – FNA) hoặc sinh thiết kim nhỏ. Đây là một thủ thuật đơn giản, an toàn, ít xâm lấn và có độ chính xác cao.
1. Chuẩn bị:
- Bệnh nhân không cần nhịn ăn hay chuẩn bị gì đặc biệt trước khi thực hiện.
- Bác sĩ sẽ giải thích quy trình, lợi ích và rủi ro của thủ thuật để bệnh nhân yên tâm.
- Ngưng tạm một số thuốc chống đông máu nếu cần (theo hướng dẫn của bác sĩ).
- Bệnh nhân nằm ngửa, cổ hơi ngửa ra sau để lộ rõ vùng tuyến giáp.
2. Thực hiện:
- Bác sĩ sử dụng máy siêu âm để xác định chính xác vị trí, kích thước và cấu trúc của khối u.
- Vùng da cổ được sát trùng sạch sẽ.
- Dưới hướng dẫn của siêu âm, bác sĩ sẽ luồn một kim rất nhỏ (thường 25–27G)(tương tự kim tiêm) vào đúng vị trí khối u.
- Sử dụng một xy lanh, bác sĩ sẽ hút một lượng nhỏ tế bào từ khối u.
- Quá trình hút được lặp lại 2-3 lần để đảm bảo thu được đủ mẫu tế bào.
- Mẫu tế bào sau đó được phết lên lam kính và gửi đến phòng giải phẫu bệnh.
3. Sau thủ thuật:
- Thủ thuật chỉ kéo dài khoảng 15-20 phút.
- Bệnh nhân có thể cảm thấy hơi khó chịu, đau nhẹ hoặc bầm tím tại vị trí chọc, nhưng các triệu chứng này thường biến mất nhanh chóng.
- Bệnh nhân có thể trở lại các hoạt động bình thường ngay sau đó.
Tất cả các bước trong quy trình xét nghiệm tế bào u tuyến giáp đều được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa và hướng dẫn của máy siêu âm, đảm bảo an toàn tối đa cho người bệnh.
Phân tích kết quả xét nghiệm tế bào u tuyến giáp theo hệ thống Bethesda
Kết quả xét nghiệm tế bào u tuyến giáp sẽ được các bác sĩ giải phẫu bệnh phân tích và phân loại theo hệ thống Bethesda (The Bethesda System for Reporting Thyroid Cytopathology – TBSRTC), một hệ thống tiêu chuẩn quốc tế. Hệ thống này phân loại kết quả thành 6 nhóm, giúp các bác sĩ lâm sàng dễ dàng đưa ra phác đồ điều trị tiếp theo:
| Nhóm | Kết quả | Nguy cơ ác tính | Hướng xử trí |
|---|---|---|---|
| I | Không đạt yêu cầu | Không xác định | Lặp lại FNAC |
| II | Lành tính | <3% | Theo dõi định kỳ |
| III | Không xác định ý nghĩa (AUS/FLUS) | 5–15% | Lặp lại hoặc xét nghiệm phân tử |
| IV | Nghi u tuyến giáp dạng nang | 15–30% | Phẫu thuật cắt thùy |
| V | Nghi ác tính | 60–75% | Phẫu thuật |
| VI | Ác tính | 97–99% | Phẫu thuật và điều trị bổ sung |
Phân tích chi tiết từng nhóm
1. Nhóm I – Không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán
Đây là trường hợp lượng tế bào thu được không đủ hoặc chất lượng mẫu kém (ví dụ: lẫn nhiều máu, mẫu bị hỏng), khiến bác sĩ không thể đưa ra kết luận chính xác. Khi gặp tình huống này, bệnh nhân thường được hẹn chọc hút lại sau 1–3 tháng, tốt nhất là dưới hướng dẫn siêu âm để tăng tỷ lệ thành công.
2. Nhóm II – Lành tính
Các tế bào có đặc điểm hoàn toàn bình thường hoặc phù hợp với bệnh lý lành tính như viêm tuyến giáp Hashimoto, bướu giáp nhân. Nguy cơ ác tính dưới 3%, do đó bệnh nhân chỉ cần theo dõi định kỳ bằng siêu âm (thường mỗi 6–12 tháng) để kiểm soát sự thay đổi kích thước hoặc hình thái của khối u.
3. Nhóm III – Không điển hình hoặc không xác định
Tế bào có những thay đổi nhẹ về hình thái, không rõ ràng là lành hay ác tính. Nguy cơ ác tính dao động từ 5–15%. Trong trường hợp này, bác sĩ thường chỉ định lặp lại FNAC sau một thời gian hoặc làm xét nghiệm phân tử để tìm đột biến gen liên quan ung thư tuyến giáp, giúp quyết định có cần phẫu thuật hay không.
4. Nhóm IV – Nghi u tuyến giáp dạng nang
Mẫu tế bào cho thấy cấu trúc dạng nang nhưng không thể khẳng định là lành hay ác chỉ dựa vào hình thái. Nguy cơ ác tính khoảng 15–30%. Giải pháp thường là phẫu thuật cắt một thùy tuyến giáp để làm sinh thiết mô bệnh học, từ đó xác định chẩn đoán.
5. Nhóm V – Nghi ngờ ác tính
Hình thái tế bào có nhiều đặc điểm gợi ý ung thư (ví dụ: nhân to, méo mó, có khía, hạt nhân giả), nhưng chưa đủ tiêu chuẩn để kết luận chắc chắn. Nguy cơ ác tính từ 60–75%, nên bác sĩ thường khuyến cáo phẫu thuật để cắt bỏ tổn thương và xác định chẩn đoán mô học.
6. Nhóm VI – Ác tính
Tế bào có đặc điểm điển hình của ung thư tuyến giáp, phổ biến nhất là ung thư tuyến giáp thể nhú. Nguy cơ ác tính gần như tuyệt đối (97–99%). Hướng điều trị là phẫu thuật (cắt toàn bộ hoặc một phần tuyến giáp) kết hợp các biện pháp bổ trợ như xạ trị iod phóng xạ hoặc liệu pháp hormone tùy trường hợp.
💡 Tóm lại: Việc hiểu rõ ý nghĩa từng nhóm Bethesda giúp bệnh nhân và người nhà nắm được tình trạng sức khỏe, chủ động hơn trong việc trao đổi với bác sĩ về các lựa chọn điều trị. Đây là công cụ chuẩn hóa, đảm bảo tính thống nhất và giảm thiểu sai sót trong chẩn đoán, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và tiên lượng lâu dài.
Độ chính xác của xét nghiệm tế bào u tuyến giáp và những yếu tố ảnh hưởng
Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp là phương pháp chẩn đoán có độ chính xác cao, với độ nhạy và độ đặc hiệu trên 90% nếu được thực hiện bởi bác sĩ giàu kinh nghiệm. Kỹ thuật này ít xâm lấn, gần như không để lại sẹo, giúp người bệnh giảm lo lắng về thẩm mỹ. Đồng thời, chi phí xét nghiệm thấp hơn nhiều so với phẫu thuật sinh thiết, phù hợp với điều kiện kinh tế của đa số bệnh nhân.
Tuy nhiên, vẫn có một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả:
- Trình độ của người thực hiện: Kinh nghiệm của bác sĩ chọc hút và bác sĩ giải phẫu bệnh là yếu tố quyết định. Việc xác định đúng vị trí u dưới hướng dẫn siêu âm và phân tích chính xác tế bào cần có chuyên môn sâu.
- Bản chất của khối u: Một số loại ung thư tuyến giáp thể nang rất khó chẩn đoán phân biệt với u nang lành tính chỉ qua FNA. Trong trường hợp này, phẫu thuật là cần thiết để có chẩn đoán xác định.
- Lượng mẫu không đủ: Nếu lượng tế bào hút được quá ít, không đủ để phân tích, kết quả sẽ là “không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán”, đòi hỏi phải làm lại.
Chính vì vậy, việc lựa chọn cơ sở y tế uy tín, có đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm là rất quan trọng để đảm bảo kết quả xét nghiệm tế bào u tuyến giáp chính xác nhất.
Các xét nghiệm bổ trợ
Ngoài xét nghiệm tế bào học, bác sĩ thường chỉ định thêm một số phương pháp xét nghiệm bổ trợ để tăng độ chính xác trong chẩn đoán và phân loại u tuyến giáp. Các kỹ thuật này giúp đánh giá hình thái, chức năng, cũng như các yếu tố di truyền của khối u, từ đó hỗ trợ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và tiên lượng bệnh chính xác hơn.
Siêu âm tuyến giáp
Siêu âm tuyến giáp là phương pháp hình ảnh học không xâm lấn giúp đánh giá chính xác vị trí, kích thước, hình dạng và cấu trúc của khối u. Bác sĩ sẽ phân tích đặc điểm siêu âm theo hệ thống TIRADS (Thyroid Imaging Reporting and Data System) để phân loại nguy cơ ác tính. Ngoài ra, siêu âm còn giúp phát hiện các nhân giáp nhỏ chưa sờ thấy, xác định tình trạng hạch cổ, và hỗ trợ định vị khi cần chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA). Đây là bước quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi tiến triển bệnh.
Xét nghiệm hormone tuyến giáp
Xét nghiệm hormone tuyến giáp gồm các chỉ số TSH, FT4 và FT3, giúp đánh giá chức năng nội tiết của tuyến giáp. Nồng độ TSH thường là thông số nhạy nhất, trong khi FT4 và FT3 phản ánh tình trạng hormone tự do trong máu. Kết quả xét nghiệm này hỗ trợ xác định khối u có gây rối loạn chức năng tuyến giáp hay không, ví dụ như cường giáp hoặc suy giáp. Việc đánh giá hormone kết hợp với siêu âm và FNA sẽ giúp bác sĩ đưa ra hướng xử trí chính xác và phù hợp cho từng bệnh nhân.
Xét nghiệm phân tử
Xét nghiệm phân tử được chỉ định trong các trường hợp nghi ngờ u tuyến giáp ác tính nhưng kết quả tế bào học chưa rõ ràng. Các đột biến gen thường được phân tích gồm BRAF, RAS hoặc tái sắp xếp RET/PTC. Việc phát hiện các biến đổi di truyền này giúp nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán, đồng thời cung cấp thông tin tiên lượng và định hướng điều trị, đặc biệt ở những ca ung thư tuyến giáp thể nhú hoặc thể không điển hình. Đây là phương pháp hiện đại, áp dụng tại các trung tâm y tế chuyên sâu.
Xạ hình tuyến giáp
Xạ hình tuyến giáp là kỹ thuật sử dụng dược chất phóng xạ (thường là Iod-123 hoặc Technetium-99m) để đánh giá khả năng hấp thu iod của tuyến giáp và khối u. Phương pháp này đặc biệt hữu ích khi nghi ngờ u độc tuyến giáp hoặc nhân giáp nóng – thường lành tính. Ngược lại, nhân giáp lạnh cần được lưu ý vì nguy cơ ác tính cao hơn. Xạ hình không chỉ giúp phân loại chức năng khối u mà còn hỗ trợ lập kế hoạch điều trị, nhất là trong chỉ định iod phóng xạ sau phẫu thuật ung thư tuyến giáp.
Ý nghĩa của xét nghiệm tế bào u tuyến giáp
Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp đóng vai trò then chốt trong việc phân loại khối u lành tính hay ác tính. Việc xác định bản chất của khối u giúp bác sĩ đưa ra nhận định chính xác về mức độ nguy hiểm, từ đó tránh những lo lắng hoặc can thiệp không cần thiết cho bệnh nhân.
Nhờ kết quả xét nghiệm rõ ràng, nhiều trường hợp đã được tránh khỏi các ca phẫu thuật không cần thiết. Điều này không chỉ giảm rủi ro biến chứng mà còn giúp bệnh nhân tiết kiệm chi phí điều trị, đồng thời duy trì chất lượng cuộc sống.
Kết quả phân tích tế bào còn giúp bác sĩ định hướng chiến lược điều trị phù hợp. Tùy thuộc vào mức độ tiến triển và loại khối u, người bệnh có thể được theo dõi định kỳ, điều trị nội khoa, can thiệp tối thiểu hoặc phẫu thuật triệt để.
Quan trọng hơn, xét nghiệm tế bào u tuyến giáp góp phần nâng cao tiên lượng và tỷ lệ sống cho bệnh nhân. Khi phát hiện sớm và điều trị đúng hướng, cơ hội hồi phục hoàn toàn và duy trì sức khỏe lâu dài sẽ được cải thiện rõ rệt.
Chi phí xét nghiệm tế bào u tuyến giáp
Tại Việt Nam, chi phí xét nghiệm tế bào u tuyến giáp thường dao động từ khoảng 500.000 – 1.500.000 VNĐ, tùy thuộc vào cơ sở y tế thực hiện, trình độ chuyên môn của bác sĩ và các kỹ thuật hỗ trợ đi kèm như siêu âm hướng dẫn hoặc xét nghiệm phân tử bổ sung. Một số bệnh viện lớn có thể áp dụng mức phí cao hơn do sử dụng trang thiết bị hiện đại và quy trình xét nghiệm tiêu chuẩn quốc tế, giúp nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán.
Những câu hỏi thường gặp về xét nghiệm tế bào u tuyến giáp
1. Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp có đau không?
Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp thường chỉ gây cảm giác đau nhẹ, tương tự như khi bạn tiêm truyền. Trong quá trình chọc hút kim nhỏ (FNA), bệnh nhân có thể cảm thấy một chút châm chích hoặc căng tức tại vùng cổ, đôi khi kèm cảm giác hơi khó chịu khi kim đi qua tổ chức tuyến giáp. Tuy nhiên, thủ thuật diễn ra rất nhanh, thường chỉ vài phút, và bác sĩ sẽ sử dụng kim mảnh để giảm thiểu cảm giác đau. Sau thủ thuật, đa số bệnh nhân có thể sinh hoạt bình thường mà không cần thời gian nghỉ dưỡng dài.
2. Có biến chứng gì không?
Các biến chứng của kỹ thuật chọc hút kim nhỏ (FNA) là rất hiếm và nếu có thì thường ở mức độ nhẹ. Bao gồm:
-
Bầm tím hoặc chảy máu nhẹ tại vị trí chọc thường tự hết sau vài ngày và có thể giảm nhanh hơn nếu chườm lạnh.
-
cảm giác Sưng hoặc đau nhẹ vùng cổ thường chỉ kéo dài 1–2 ngày và có thể kiểm soát bằng thuốc giảm đau thông thường.
-
Nhiễm trùng rất hiếm khi xảy ra nhưng ếu xuất hiện sưng đỏ, nóng hoặc đau tăng, cần báo ngay cho bác sĩ để xử trí kịp thời.
3. Kết quả xét nghiệm có ngay không?
Thông thường, kết quả xét nghiệm tế bào u tuyến giáp sẽ có sau vài ngày làm việc, tùy vào quy trình xử lý mẫu của từng phòng xét nghiệm. Một số cơ sở y tế có thể trả kết quả sớm hơn nếu có hệ thống phân tích tại chỗ, trong khi những nơi cần gửi mẫu đến trung tâm giải phẫu bệnh thì thời gian có thể kéo dài hơn. Khi có kết quả, bác sĩ sẽ hẹn bệnh nhân quay lại để giải thích chi tiết, đồng thời đưa ra hướng xử trí tiếp theo như theo dõi định kỳ, xét nghiệm bổ sung hoặc tiến hành điều trị.
Xét nghiệm tế bào u tuyến giáp không chỉ mang lại thông tin chính xác về tình trạng bệnh mà còn giúp định hướng chiến lược điều trị tối ưu cho từng bệnh nhân. Đây là bước quan trọng để phát hiện sớm, điều trị kịp thời và cải thiện tiên lượng sống, đặc biệt trong các trường hợp nghi ngờ ung thư tuyến giáp. Vì vậy, khi có các triệu chứng bất thường ở vùng cổ hoặc nghi ngờ có khối u tuyến giáp, người bệnh nên chủ động thực hiện xét nghiệm tế bào u tuyến giáp tại các cơ sở y tế uy tín để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Sức khỏe tuyến giáp là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, và mọi quyết định liên quan đến dinh dưỡng đều cần dựa trên thông tin khoa học và tư vấn chuyên môn. Nếu bạn đang có dấu hiệu nghi ngờ hoặc muốn được tư vấn kỹ hơn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết hoặc đến Phòng khám Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh để được tư vấn chi tiết.
Địa chỉ: Số 925 Nguyễn Kiệm, Phường Hạnh Thông, TP. Hồ Chí Minh
Thông tin liên hệ:
- Email: [email protected]
- Hotline/Zalo: 0966089175
- Website:https://nguyenductinh.com/
Lưu ý: Những thông tin trong bài viết mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.
