Nguyên nhân u tuyến giáp là một trong những câu hỏi thường gặp nhất của bệnh nhân khi được chẩn đoán mắc bệnh. U tuyến giáp có thể lành tính hoặc ác tính, nhưng phần lớn các trường hợp là u lành, không gây nguy hiểm đến tính mạng nếu được phát hiện và điều trị sớm. Tuy nhiên, hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này là bước đầu tiên để chủ động phòng ngừa, theo dõi và điều trị kịp thời.
Theo báo cáo của Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ mắc u tuyến giáp đang ngày càng gia tăng, đặc biệt ở phụ nữ từ 30–60 tuổi. Vậy nguyên nhân nào khiến tuyến giáp – một cơ quan nhỏ bé nằm ở vùng cổ – lại trở thành “điểm nóng” của nhiều bệnh lý nội tiết hiện nay?
Các Nguyên Nhân U Tuyến Giáp Phổ Biến Nhất
Việc xác định nguyên nhân u tuyến giáp không phải lúc nào cũng dễ dàng. Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nghiên cứu y học hiện đại đã chỉ ra một số yếu tố nguy cơ và nguyên nhân có liên quan mật thiết sau:
Thiếu hụt iod trong chế độ ăn
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra u tuyến giáp lành tính, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển.Iod là vi chất thiết yếu để tổng hợp hormone tuyến giáp. Khi thiếu iod, tuyến giáp buộc phải hoạt động quá mức để bù đắp hormone, dẫn đến phì đại hoặc hình thành nhân giáp.Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 30% dân số thế giới có nguy cơ thiếu iod, đặc biệt là phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.
📌 Thông tin khoa học: Một nghiên cứu trên Tạp chí Endocrine Reviews (2022) cho thấy, chế độ ăn thiếu iod kéo dài là nguyên nhân chính gây bướu cổ đơn thuần và nhân giáp lành tính ở hơn 70% số ca bệnh được khảo sát tại khu vực Đông Nam Á.
Di truyền và tiền sử gia đình
Các yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành u tuyến giáp, đặc biệt là các dạng u ác tính. Những người có người thân trong gia đình (cha, mẹ, anh chị em ruột) từng bị ung thư tuyến giáp có nguy cơ mắc bệnh cao hơn bình thường từ 2–3 lần. Đột biến gen RET là yếu tố nguy cơ chính trong ung thư tuyến giáp thể tủy di truyền. Ngoài ra, các hội chứng di truyền như đa u tuyến nội tiết (MEN) cũng liên quan đến u tuyến giáp ác tính.
Phơi nhiễm phóng xạ
Phơi nhiễm tia xạ, đặc biệt là trong thời thơ ấu, có thể làm tăng nguy cơ hình thành u tuyến giáp ác tính. Tiếp xúc với bức xạ do xạ trị vùng đầu – cổ, hoặc do sự cố hạt nhân (như vụ nổ nhà máy điện hạt nhân Chernobyl, Fukushima).Theo Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), phơi nhiễm phóng xạ là yếu tố nguy cơ xác định đối với ung thư tuyến giáp thể nhú ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Rối loạn hormone nội tiết
Sự mất cân bằng hormone, đặc biệt là hormone kích thích tuyến giáp (TSH), có thể kích thích sự phát triển của các nốt tuyến giáp. Các tình trạng như suy giáp (hypothyroidism) hoặc cường giáp (hyperthyroidism) thường liên quan đến sự hình thành u tuyến giáp.
Phụ nữ thường có nguy cơ bị u tuyến giáp cao hơn nam giới gấp 4–5 lần. Nguyên nhân được cho là liên quan đến sự dao động nội tiết tố estrogen trong chu kỳ kinh nguyệt, thai kỳ hoặc mãn kinh.
Viêm tuyến giáp mạn tính (Hashimoto)
Đây là bệnh tự miễn phổ biến nhất ảnh hưởng đến tuyến giáp, làm tổn thương mô tuyến và dẫn đến sự hình thành các nhân giáp lành tính.
Theo Hiệp hội Nội tiết lâm sàng Hoa Kỳ (AACE), có tới 30% bệnh nhân viêm tuyến giáp Hashimoto phát triển nhân giáp trong quá trình diễn tiến bệnh.
Môi trường sống và yếu tố hóa học
Tiếp xúc lâu dài với các hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, hợp chất chứa perchlorate, nitrate… có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp.
Nghiên cứu trên Environmental Health Perspectives (2021) cho thấy, tiếp xúc với perchlorate trong nước máy có thể làm suy giảm hấp thu iod vào tuyến giáp, từ đó hình thành u.
Chế độ ăn không khoa học và thiếu vi chất
Ăn quá nhiều thực phẩm chứa goitrogen (ức chế hấp thu iod) như cải bắp sống, đậu nành không qua chế biến kỹ. Việc thiếucác khoáng chất thiết yếu ( như selenium, kẽm, sắt) sẽ làm cho tuyến giáp hoạt động không ổn định.
Tuổi tác và căng thẳng kéo dài
Từ tuổi 40 trở đi, nguy cơ hình thành nhân giáp tăng lên rõ rệt, đặc biệt ở nữ giới.
Căng thẳng mạn tính ảnh hưởng đến trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến giáp, có thể làm rối loạn tiết hormone và dẫn tới sự phát triển nhân giáp.
Phân Loại Nguyên Nhân U Tuyến Giáp
| Phân loại | Nhóm nguyên nhân | Ví dụ cụ thể |
|---|---|---|
| Nội sinh | Di truyền, nội tiết | Hội chứng di truyền, phụ nữ mang thai |
| Ngoại sinh | Thiếu iod, phóng xạ, chế độ ăn | Thiếu iod, tia xạ, thực phẩm goitrogen |
| Tự miễn | Viêm tuyến giáp Hashimoto | Bệnh Hashimoto, Graves |
| Môi trường | Hóa chất, ô nhiễm, căng thẳng | Perchlorate, thuốc trừ sâu |
Cách Phòng Ngừa U Tuyến Giáp
Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ giúp chúng ta xây dựng chiến lược phòng ngừa hiệu quả. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa dựa trên bằng chứng khoa học:
Đảm Bảo Cung Cấp Đủ I-ốt
Như đã đề cập, thiếu i-ốt là một trong những nguyên nhân u tuyến giáp phổ biến. Theo WHO, lượng i-ốt khuyến nghị hàng ngày cho người trưởng thành là khoảng 150 microgram. Các nguồn i-ốt tự nhiên bao gồm:
-
Cá biển, tôm, cua.
-
Rong biển, tảo bẹ.
-
Sữa và các sản phẩm từ sữa.
-
Muối i-ốt (sử dụng với liều lượng hợp lý).
Lưu ý: Trong nhiều trường hợp, bổ sung i-ốt quá mức có thể gây rối loạn chức năng tuyến giáp. Do đó, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các thực phẩm bổ sung i-ốt.
Sàng Lọc Định Kỳ
Việc thực hiện siêu âm tuyến giáp và xét nghiệm chức năng tuyến giáp (TSH, FT3, FT4) định kỳ là cần thiết, đặc biệt với những người có nguy cơ cao (tiền sử gia đình, tiếp xúc bức xạ, hoặc có bệnh tự miễn). Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ khuyến nghị phụ nữ trên 35 tuổi nên kiểm tra tuyến giáp mỗi 5 năm.
Lối Sống Lành Mạnh
-
Chế độ ăn uống: Duy trì chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn. Các chất chống oxy hóa như vitamin C và E có thể hỗ trợ sức khỏe tuyến giáp.
-
Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng mãn tính có thể ảnh hưởng đến hệ nội tiết, làm tăng nguy cơ rối loạn tuyến giáp. Các phương pháp như yoga, thiền hoặc tập thể dục đều có thể hữu ích.
-
Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại: Tránh tiếp xúc với các chất như thuốc trừ sâu hoặc dung môi công nghiệp.
Tham Khảo Ý Kiến Bác Sĩ
Nếu bạn nhận thấy các triệu chứng bất thường như sưng ở cổ, khó nuốt, hoặc thay đổi giọng nói, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa nội tiết ngay lập tức. Các xét nghiệm như sinh thiết bằng kim nhỏ (FNA) có thể được thực hiện để đánh giá bản chất của khối u.
Khi Nào Cần Đến Gặp Bác Sĩ?
Người bệnh nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa Nội tiết khi có các dấu hiệu nghi ngờ như:
-
Cảm giác vướng, nghẹn cổ, khó nuốt.
-
Nhìn thấy khối u ở vùng cổ di động theo nhịp nuốt.
-
Khàn tiếng kéo dài, khó thở.
-
Tăng hoặc giảm cân không rõ nguyên nhân.
-
Tim đập nhanh, hồi hộp, mệt mỏi kéo dài.
Điều Trị U Tuyến Giáp
Việc điều trị u tuyến giáp phụ thuộc vào loại tổn thương (lành tính hay ác tính), kích thước khối u, biểu hiện lâm sàng và nguyên nhân u tuyến giáp nếu xác định được. Mục tiêu điều trị là loại bỏ hoặc kiểm soát nhân giáp, ngăn ngừa tiến triển và tái phát, đồng thời bảo tồn chức năng tuyến giáp và đảm bảo chất lượng sống cho người bệnh. Dưới đây là các phương pháp phổ biến:
Phẫu thuật tuyến giáp (thyroidectomy)
Là lựa chọn điều trị chính trong các trường hợp u lớn, nghi ngờ ác tính hoặc có yếu tố nguy cơ cao như di truyền, phơi nhiễm phóng xạ – những nguyên nhân u tuyến giáp thường gặp ở nhóm bệnh lý nghiêm trọng. Tùy mức độ, bác sĩ sẽ chỉ định cắt một phần hoặc toàn bộ tuyến giáp, có thể kết hợp nạo hạch cổ nếu có dấu hiệu di căn.
Điều trị iod phóng xạ (I-131)
Sử dụng sau phẫu thuật để loại bỏ các mô tuyến giáp còn sót hoặc tế bào ung thư tiềm ẩn. Phù hợp nhất với ung thư tuyến giáp thể nhú hoặc thể nang – những dạng thường hình thành từ các nhân giáp lâu ngày không được phát hiện sớm.
RFA (đốt sóng cao tần)
Phương pháp ít xâm lấn sử dụng sóng cao tần tạo nhiệt phá hủy mô u qua kim nhỏ. RFA đặc biệt hiệu quả trong điều trị u tuyến giáp lành tính – những khối u phát sinh từ các nguyên nhân u tuyến giáp như rối loạn nội tiết hoặc thiếu iod. Gần đây, RFA cũng được áp dụng cho ung thư thể nhú kích thước <10mm, chưa xâm lấn, ở người không đủ điều kiện mổ.
Xạ trị ngoài và hóa trị
Chỉ định cho các thể u tuyến giáp không biệt hóa, thể tủy hoặc đã di căn xa – khi không đáp ứng với iod phóng xạ. Một số thuốc nhắm trúng đích như sorafenib, lenvatinib đang được sử dụng trong điều trị ung thư tuyến giáp tiến triển.
Điều trị u tuyến giáp hiện đại không chỉ là loại bỏ khối u mà còn hướng đến kiểm soát các yếu tố nền tảng gây bệnh. Việc hiểu rõ nguyên nhân u tuyến giáp sẽ giúp xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, hiệu quả và cá nhân hóa – đảm bảo tối ưu hóa kết quả lâm sàng và hạn chế nguy cơ tái phát về sau.
Xem thêm:
Top 11+ địa chỉ đốt song cao tần tuyến giáp tốt nhất.
Địa chỉ đốt sóng cao tần điều trị Bướu giáp tại HCM
Nguyên nhân u tuyến giáp là sự kết hợp phức tạp giữa yếu tố di truyền, nội tiết, môi trường và thói quen sống. Việc hiểu rõ các nguyên nhân này giúp người bệnh chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Tuy phần lớn u tuyến giáp là lành tính, nhưng không nên chủ quan, đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ cao.Trong nhiều trường hợp, u tuyến giáp có thể phòng ngừa nếu xây dựng một chế độ ăn đầy đủ iod, giảm tiếp xúc hóa chất, kiểm soát căng thẳng và khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa.
Việc chẩn đoán và điều trị cần dựa trên bằng chứng khoa học, sử dụng các phương pháp hiện đại và được thực hiện bởi các chuyên gia có kinh nghiệm. Nếu bạn nghi ngờ mình có u nang tuyến giáp, hãy đến với Phòng khám của Bác sĩ Nguyễn Hữu Tỉnh để được tư vấn và hỗ trợ sớm nhất.
Thông tin liên hệ:
- Email: [email protected]
- Hotline/Zalo: 0966089175
- Website: https://nguyenductinh.com/
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của PK. Bác sĩ Nguyễn Đức Tỉnh mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.
